ყარყატები დაბრუნდნენ

 ერთ დროს მეგონა, რომ გაზაფხული ყარყატებს მოჰქონდათ. ეზოში ვდგებოდი, ტალახიანი თითებით ვუსტვენდი და მათ დაბრუნებას ასე ვესალმებოდი.

პაპაჩემი ამბობდა - გაზაფხული ციდან ვარდება, ღმერთის მოცემულია.

მამაჩემი ამბობდა - წელიწადს ოთხი დრო აქვს: ზაფხული, შემოდგომა, ზამთარი, გაზაფხული.

დედაჩემი ამბობდა - ისევ გაატალახიანე შარვალი? ფეთხუმი ბიჭი ხარ.

მე კი დარწმუნებული ვიყავი, რომ გაზაფხული ყარყატებს მოჰქონდათ.

ორი ყარყატი იყო - მდედრი და მამრი. ჩვენს პატარა ქალაქში, ბამბის გადამამუშავებელი ქარხანის წითელ-წითელ სახურავზე, ყარყატებს კალათის ფორმის ბუდე დაეწნათ. ყოველი გაზაფხულის დასაწყისში, აფრიკიდან თუ რომელიღაც სხვა შორეული ქვეყნიდან, ყარყატები ბრუნდებოდნენ. ქალაქის თავზე ტრიალებდნენ. თავიდან დიდ წრეს აკეთებდნენ, თვალებს ვჭუტავდი, რომ ღრუბლების თეთრ ქაფში ისინი მეპოვნა. შემდეგ წრე პატარავდებოდა, გეგონებოდა, მათ ფეხებზე გამობმულ თოკს, დაბლიდან ვიღაც განუწყვეტლივ ახვევ-ამოკლებდა. შემდეგ ქარხნის თავზე ბუდეს დასტრიალებდნენ და როდესაც სახურავზე სხდებოდნენ, თითქოს ფეხები აღარ ჰქონდათ, რადგან მათი ფეხებიც სახურავივით წითელ-წითელი იყო.

დედა ყარყატი გრძელი ნისკარტით თავის თავს ჩქმეტდა, აჩეჩილ-დამტვერილ ფრთებს ისწორებდა, ხოლო მამრი საქმიანი, მამაკაცური მზერით გარემოს ათვალიერებდა, ზამთრის განმავლობაში, რამე ხომ არ შეცვლილა?

იმ დღიდან, ალუბლისა და გარგარის ტანდაბალი ხეები თეთრად იპენტებოდნენ, შემდეგ ატმის ხეები ნაზი, გამჭვირვალე ყვავილებით ითხაპნებოდნენ. იმ დღიდან, ხიდან ხეზე, ფისის საპოვნელად დავფრინავდი. იმ დღიდან, ქურთის ქალები - „მაწონი, კარგი მაწონი!“ - ბღაოდენ. იმ დღიდან, მეზობელი გოგონები თეთრ ფეხებს შორის გადახლართული წითელი, ყვითელი, ლურჯი წინსაფრებით, ბოსტნეულის ასაღებად მინდორში მიდიოდნენ, ხოლო მთელი ღამეების განმავლობაში კი, მჩხავანა კატები სახურავს კაწრავდნენ. ჩვენი თამაშებიც იწყებოდა, საგაზაფხულო თამაშები:

- კი-კი-და-ნა-კი...

ასე მოდიოდა გაზაფხული. ყარყატებს მოჰქონდათ.

ერთ დღესაც, ვიღაც თოფიანი კაცი, ჯიბეში მონადირეთა კავშირის ბილეთითა და კაკბის მოკვლის დაუოკებელი შეუპოვრობით, ერევნიდან ჩვენს მხარეში ჩამოვიდა. აქეთ ეცა, იქით ეცა - კაკაბი ვერ ნახა. „ტფუი!“ - თქვა ერევნელმა თოფიანმა და შავი წყლის ლერწმიანში შევიდა. იფიქრა: კაკაბი თუ არ არის, ჭირსაც წაუღია, გარეული ბატები ნაკლებად გემრიელი როდია.

ლერწმებმა ქალის კაბის კალთებივით გაიშრიალეს და მონადირემ თოფის ლულა იქით მიუშვირა. ტრაქ-ტრაქ... მივიდა, სისხლი ნახა, უკან გაიქცა და იქამდე ირბინა, ვიდრე შემთხვევითმა სატვირთომ არ აიყვანა. მძღოლი ეუბნება:

- სახეზე ფერი არ გადევს, ძმაო.

ის ხმას არ იღებს. მძღოლმა თოფს ეჭვით შეხედა.

- შენ ხომ არავინ...

- არა, არა... ვიფიქრე, ბატია-მეთქი, მაგრამ... ყარყატი ყოფილა.

- ეჰ, ძმაო, - უთხრა მძღოლმა, - მანქანიდან ახლავე ჩამოგსვამდი, მაგრამ აბა... არა რაა, თოფი ყველამ არ უნდა აიღოს ხელში. თოფის ამღებმა შეცდომა არ უნდა დაუშვას, ძმაო, თუ არა, რა გამოვა?..

დედა ყარყატი დიდხანს უცდიდა. ქარხნის სახურავზე დგებოდა და ნისკარტაპყრობილი ელოდებოდა. ეგონა, რომ საცაა, ჰაერი ნაცნობი ფრთების ფრთხიალით აფრიალდებოდა. შემოდგომაზე წეროები გაფრინდნენ. დედა ყარყატმა ნისკარტის ქნევით გააცილა და თავად კი დარჩა. გამოსაზამთრებლად დარჩა. ჩვენი მეზობელი დედაბრები პირჯვარს იწერდნენ. მსგავსი რამ არ ენახათ.

პაპაჩემი თავისთვის ამბობდა - ყარყატიც ადამიანია. ადამიანივით სიყვარული იცის.

მამაჩემი მონადირეს ლანძღავდა - ბრმა ძაღლიშვილი.

დედაჩემი ყურს მიწევდა - არ გავიგო, რომ ლერწმიანში შეხვიდე. არ გავიგო.

მე კი გაზაფხულზე ვფიქრობდი. დედა ყარყატი თუ არ გაფრინდა, გაზაფხულს სხვა, ვინღა მოიყვანს?

დედა ყარყატმა ბამბის გადამამუშავებელი ქარხნის სახურავზე გამოიზამთრა.

გაზაფხული კი მაინც მოვიდა. მე გაკვირვებული ვიყავი. ისევ გადათეთრებულიყო ალუბლისა და გარგარის ხეები, ისევ ნაზი, გამჭვირვალე ყვავილებით შეღებილიყო ატმის ხეები... თუმცა ფისს უკვე ის გემო აღარ ჰქონდა, გაზაფხულს რაღაც აკლდა.

მამაჩემი სახლში არ იყო, მჭედელი გრიგორი სახლში არ იყო, ბიძია გევორქი და უბნის სხვა მამაკაცებიც - ასევე. დედა ყარყატს კი ზამთრის სიცივისთვის ვეღარ გაეძლო და მომკვდარიყო.

ჩვენი თამაშები უკვე „კიკი-დანაკი“ აღარ იყო, არამედ - ომობანა.

მახსოვს, ქალაქში როგორ გამოჩნდა პირველი ყავარჯნიანი. ქალაქი დუმდა და ამ სიჩუმეში, ჩაქუჩის დარტყმასავით, წყვილი ყავარჯნის კაკუნი ისმოდა.

მახსოვს, ერთ ზაფხულს, ერევანში, მამიდასთან როგორ წავედით. პირველად ვნახე ნამდვილი, ცოცხალი გერმანელები. ისინი ფაშისტები არ იყვნენ, ისინი უბრალოდ გერმანელები იყვნენ, გაცვეთილი ფორმით, სამხრეების გარეშე, ქერა თმებითა და ნაღვლიანი თვალებით. მეზობლის ბიჭთან, მიშიკთან ერთად, აივნიდან გაზეთებს ვუყრიდით და სანაცვლოდ, ხის სათამაშოებს ვიღებდით. ერთი სათამაშო ჯარისკაცის გამო, კარგა ხანს ვიჩხუბეთ. მიშიკი ჩემზე ძლიერი იყო და წამართვა. რამდენიმე დღის მერე, მიშიკის მამის დაღუპვის ამბავი მოვიდა. მიშიკის დედა ტიროდა, მამიდაჩემი ტიროდა, მიშიკი ტიროდა, მეც ვტიროდი.

შემდეგ, სათამაშო ჯარისკაცს ფეხით შევდექით, დავამსხვრიეთ და აივნიდან გაზეთი მეტად აღარ ჩაგვიყრია...

ყველაფერი ეს, მამაჩემის სატელეფონო ზარმა გამახსენა. დამირეკა და ცოტა მონატრებით, ცოტაც გაბრაზებით მითხრა:

- ბიჭო, ნოეს ყვავი ხომ არ ხარ? რატომ არ მოდიხარ? დაოჯახდი, კარგი ქენი, მაგრამ მამისეულ სახლს მოვლა უნდა, მიწას - დამუშავება. არ იცი, რომ გაზაფხული მოვიდა?

- ვიცი, - ვუთხარი, - ერევანშიც გამწვანდნენ ხეები.

- ამ წელს კარგი მოსავალი იქნება, - განაგრძო მამამ, - ყარყატები დაბრუნდნენ.

- რა ყარყატები? - გავიკვირვე მე.

- ყარყატები, რა... არ გახსოვს?

და მე გამახსენდა.

გამახსენდა წლების განმავლობაში, უპატრონოდ დარჩენილი ბუდე, რომელსაც მსუბუქი ქარი, ყოველ დაბერვაზე, ღეროებს სტაცებდა. ყოველთვის მეგონა, რომ ომს ჩვენს პატარა ქალაქში მხოლოდ ერთი ჭურვი ჩამოეგდო და ისიც ყარყატების ბუდეს დასცემოდა.

- არ გახსოვს?

- მახსოვს. მოვალ.

ხვალ შაბათია და წავალ. წავალ, რომ ყარყატები ვნახო. წავალ, რომ ხეებიდან ფისი ავაძრო, წავალ, რომ გაზაფხული ვიგრძნო.

საინტერესოა, მიშიკი სად არის ახლა?

 სომხურიდან თარგმნა გელა გელაშვილმა