12 აპრილს მუხრან მაჭავარიანი დაიბადა - ლექსები

 

 12 აპრილს, ქართველ პოეტსა და რუსთაველის პრემიის ლაურეატ მუხრან მაჭავარიანს, 92 წელი შეუსრულდებოდა. მუხრან მაჭავარიანი სოფელ არგვეთში დაიბადა. 1954 წელს, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი დაამთავრა, 1963-1964 წლებში, ჟურნალ „პიონერის“ მთავარი რედაქტორი იყო, 1967-1982 წლებში - ჟურნალ „დილის“, 1982 წლიდან კი - ალმანახ „საუნჯის“ მთავარი რედაქტორი.

პირველი ლექსები 1952 წელს, უნივერსიტეტის ლიტერატურული წრის ყოველწლიურ ალმანახ „პირველ სხივში“ გამოაქვეყნა, ლექსების პირველი წიგნი კი 1955 წელს გამოსცა. 1958 წელს, გამოვიდა პოეტის ორი კრებული - „წითელი მზე და მწვანე ბალახი“ და „სიჩუმე უშენოდ“, რომელიც რუსულად, ევგენი ევტუშენკომ თარგმნა. ამ კრებულისათვის, 1959 წელს, პოეტს ახალგაზრდობისა და სტუდენტთა VII მსოფლიო ფესტივალის ლაურეატის წოდება მიენიჭა.

1988-დან 1992 წლამდე, მუხრან მაჭავარიანი საქართველოს სსრ მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე იყო. 1990-1991 წლებში კი - საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრი, საარჩევნო ბლოკიდან - „მრგვალი მაგიდა - თავისუფალი საქართველო“. ამასთან, მუხრან მაჭავარიანს ხელი აქვს მოწერილი საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე. 1999 -2004 წლებში, საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის წევრი იყო პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკიდან - „საქართველოს აღორძინება“.

2010 წლის 17 მაისს, თბილისში, რუსთაველის თეატრში, პოეტ ფრიდონ ხალვაშის ოთხმოცდამეხუთე წლისთავისადმი მიძღვნილ საღამოზე, სიტყვით გამოდიოდა, როდესაც სცენაზე შეუძლოდ გახდა, წაიქცა და გულის შეტევით, თეატრის დიდ სცენაზე გარდაიცვალა.

 

***

სამშობლოს ჩემსას იშვიათად უგრძვნია შვება, –

საყიალოა თავისობას ის რადგან სხვების.

მას დღემდე ბევრი სისაძაგლე შესძინეს სხვებმა; –

იგია, მოკლედ, საკუთარი სიკარგის მსხვერპლი. …

სულს მივცემ ჩემსას

მე იმას მარტო, –

ვინც საქართველოს

ესწრაფვის ქართულს!

არა ცრუქართულს! –

ნამდვილად ქართულს!

სიტყვითურთ ქართულს! –

საქმითურთ ქართულს!

სულს მივცემ ჩემსას

მე იმას მარტო, –

რომელსაც ვატყობ! –

კოჭებში ვატყობ! –

არის ყველაფრით,

ყოველმხრივ სანდო

და საქართველოს

იმნაირს ნატრობს,

ნატრობს,

როგორსაც

ქართველი

მარტო!

სულს მივცემ ჩემსას

მე იმას მარტო, –

ვინც უწყის:

ტატომ ღაღადჰყო რატომ:

სახელმწიფოთა შორის ერთობას

(ესეც ღვთის ნება არის, ეტყობა!)

სარწმუნოება

არ ჰყოფნის

მარტო!

სულს მივცემ ჩემსას, –

ერთი სიტყვით, –

მე იმას მარტო,

ვინც იცის:

გაჩნდა

ქართველად

რატომ!

 

ვითარცა მტკვარი

მზე ამოდიოდა,

მთვარე ჩადიოდა,

მამალი ჰყიოდა,

კვამლი ადიოდა,

ვიღაცა ტიროდა,

ვიღაცა ჩიოდა,

ვიღაცას შიოდა,

ვიღაცას სციოდა, _

და

დრო

გადიოდა.

ვითარცა ღვინო _

ქვევრიდან

ხაპში _

ხაპიდან

დოქში _

დოქიდან

ჯამში _

ქართული სისხლი,

ქართული სული,

ქართული სიტყვა,

ქართული გული

გადადიოდა

კაციდან კაცში.

გადადიოდა,

გადადიოდა,

გადადიოდა _

და მოდიოდა,

და მოდიოდა,

და მოდიოდა,

და მოდიოდა,

ვითარცა მტკვარი.

გზადაგზა სვამდნენ,

ამღვრევდნენ, ღვრიდნენ,

უღმერთოდ ჰრყვნიდნენ,

უგულოდ ჰყიდდნენ.

და...

მიუხედავად ამისა,

მაინც _

გამოიარა რუსთველის გული,

გამოიარა ვახტანგის გული,

გამოიარა თამარის გული,

გამოიარა სულხანის გული...

და დღეს _

შოთაის ნაქონი სისხლით,

და დღეს _

ვახტანგის ნაქონი სისხლით,

და დღეს –

სულხანის ნაქონი სისხლით,

თბილისის ფართო ქუჩებში დადის:

ლეილა,

ლონდა,

ნათია,

ნანი,

ელისო,

ვაჟა,

გიორგი,

გივი

და...

იარონ!

იარონ!

იარონ!

ამინ!

 

საბა

ორბელიანი ლუდოვიკო მეთოთხმეტესთან

ალოდინეს და... მეთხუთმეტე კაცად შევიდა.

ცამეტი ლუდოვიკო კედლიდან იყურება.

ციცას ეფერება ლუი მეთოთხმეტე.

ხალხს ხმა დაუკარგა მეფის სიყრუემა, _

მეფეს ხალხზე უფრო კატა ეცოდება.

ხელმწიფემ საბას ნაუბარი მოისმინა რა:

_ოჰ... ოჰ... ოჰ... ოჰო! _ თქვა და თითქოს კიდეც ინანა.

მაგრამ ამითი არაფერი გამოვიდა რა

(საბას ხმა როდი წააგავდა კნავილს კატისას);

რაც შეიტანა, _ ისევე ის გამოიტანა

იმ სახელგანთქმულ ვერსალიდან ელჩმან ქართლისამ.

_ წვიმა არ არი! _

საბას კაბა დაუსველა რამ?!

_ თოვლი არ არი! _

საბას თავი გაუთეთრა რამ?!

_ ყინვა არ არი! _

სულხან-საბას აკანკალებს რა?

_ რამ დაასველა?!

_ რამ დაათეთრა?!

_ რა აკანკალებს?!

საქართველოა

მისთვის:

წვიმაც,

თოვლიც და ყინვაც!...

... მზე ეთხოვება ალბათ ახლა ტურფა ტანძიას...

ეს სიცხადეა, სულხან-საბავ, თუ ფანტაზია?!

დედის ცრემლები ყაყაჩოს და ბალახებს აწვიმს, _

ალვის ჩეროში სტირის დედა შვილს მოტაცებულს, _

სტამბოლში შვილი დედას სტირის, _ ჰყიდიან ყმაწვილს

(სჭვრეტენ ჯვარის წინ წმინდა ნინოს _ მუხლზე დაცემულს).

_ რამდენს აფასებ მაგ პატარას? _ ჰკითხა სპარსულად

საბამ სპარსელს და მოუთმენლად ელოდა პასუხს.

_ უი, ქართველი მეგონა და სპარსი ყოფილა! _

წარმოსთქვა ბალღმა, ყური მოჰკრა რა საბას სპარსულს.

_ არა პატარავ, ქართველი ვარ, ქართველი, გესმის?!

_ უი, დედასთან წამიყვანე, წამიყვან, ძია?...

საბას ცრემლები მოეძალა, _ ატირდა კაცი, _

თავის ბალღობა გაახსენდა, თავის ტანძია.

ვით ეს ყმაწვილი _ საქართველოც ასე მცირეა,

საქართველოსაც, ვით ამ ყმაწვილს, ასე ჰყიდიან...

საფრანგეთს ვთხოვოთ: გვიშველისო, _ სასაცილოა!

შენი ვახტანგი ლუდოვიკოს ფეხზე ჰკიდია.

ასე ფიქრობდა სულხან-საბა ხელჯოხიანი.

მხარდამხარ საბას ის პაწია ბიჭი მოსდევსდა...

_ მოგწყინდა განა უნაყოფოდ, ელჩო, ყიალი?! _

გულს ნუ გაიტეხ! _ მუხა კვლავაც შეიმოსება!

 

შენი სიცოცხლე ...

შენი სიცოცხლე, შენი ნაბიჯი,

მე შემაყვარა შენმა სარკმელმა

მე მიხარია - შენ რომ არსებობ

ვისი ხარ, -

ეს რა ჩემი საქმეა!

შენით თენდება, შენით ღამდება,

შენი ვარ, შენთან მინდა ხელახლა!

შენა ხარ -

რაც მე გამეხარდება!

რაც მეწყინება -

ისიც შენა ხარ!