კორონავირუსის პანდემიამ ადამიანების ცხოვრება მრავალმხრივ შეცვალა და როგორც მსოფლიოს ყველა ქვეყნაში, საქართველოშიც ეკონომიკური პრობლემების, სირთულეების და უდიდესი გამოწვევების მიზეზი გახდა. მიუხედავად დისტანციურ რეჟიმზე გადასვლისა, საზოგადოების გარკვეული ნაწილი სამსახურის მიღმა დარჩა, შესაბამისად, ამან ადამიანებში დაინფიცირების შიშთან ერთად სტრესიც გაზარდა. ასევე დიდი საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდა მოსახლეობის სიცოცხლე და ჯანმრთელობა, რომელიც ბევრისთვის დამატებითი შფოთვის მიზეზად იქცა. სწორედ ამიტომ, პანდემიის დასრულების შემდეგ, მსოფლიოს მასშტაბით ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა პოსტკოვიდური სტრესი და  ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაუარესება გახდა. ის, რასაც ადამიანები კოვიდის გადატანის შემდგომ ყველაზე ხშირად უჩივიან, მეხსიერების გაუარესება,უძილობა და კონცეტრაციის დაქვეითებაა. იმის შესახებ თუ რა ზიანი მიაყენა კორონავირუსმა თავის ტვინსა და ნერვულ სისტემას, ასევე როგორ უნდა გავუმკლავდეთ პოსტკოვიდურ სტრესსა და დეპრესიას, „ვერსია“ ჯავახიშვილის უნივერსიტეტის დოქტორანტს, ფსიქიატრ, დიანა ვერძაძეს ესაუბრა:

_რა ზეგავლენას ახდენს კოვიდი ადამიანების ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე და რა სახის სიმპტომები ჩნდება ვირუსის გადატანის შემდგომ?

_მოგეხსენებათ, კორონავირუსი უკვე მესამე წელია მძვინვარებს. მსოფლიო მასშტაბით არაერთი კვლევა ჩატარდა იმასთან დაკავშირებით, რომ კოვიდი აზიანებს არამხოლოდ რესპირატორულ სისტემას, არამედ ძალიან დიდ გავლენას ახდენს ნერვულ სისტემასა და თავის ტვინზეც. აქედან გამომდინარე ვირუსის გადატანიდან გარკვეულ პერიოდში, ისეთი სიმპტომები იჩენს თავს,როგორიცაა დაქვეითებული გუნება-განწყობა, მომავლის შიში,უიმედობის განცდა, ყურადღების და კონცენტრაციის დაქვეითება.

_რატომ აყენებს კორონავირუსი ზიანს თავის ტვინს?

_კვლევებით ერთი საინტერესო ფაქტი დადასტურდა, ვირუსი,ცხვირ-ხახაში შეჭრის შემდგომ,ყნოსვის ნერვის გაყოლებით თავის ტვინამდე აღწევს და სწორედ იმ უბანში ხვდება,რომელიც პასუხისმგებელია სხვადასხვა ქცევებზე, გუნება-განწყობაზე, ძილსა და მადაზე.მენტალური პრობლემებიდან კოვიდის დროს, ყველაზე მეტად გამოიკვეთა დეპრესია და შფოთვითი აშლილობა. აღნიშნული პრობლემები შეიძლება ჰქონოდა ადამიანს და კოვიდის შემდგომ უფრო გამწვავდა, ან მანამდე არ აღენიშნებოდა და კოვიდის შემდეგ გამოუვლინდა.კვლევებით, მენტალური პრობლემები კოვიდის შემდეგ 12 %-ით გაიზარდა. ხშირად გვეკითხებიან, განსხვავდება თუ არა ჩვეულებრივი დეპრესია პოსტკოვიდური დეპრესიისგან? კვლევების მიხედვით, კოვიდის შემდგომ დეპრესიის მაჩვენებელმა 50% ით მოიმატა. რაც შეეხება განსხვავებას, დეპრესია, ეს არის იმ სიმპტომების ერთიანობა,რომელიც გრძელდება 2 კვირაზე მეტ ხანს-ესენია დაქვეითებული გუნება-განწყობა,უმადობა ან პირიქით მადის მომატება, ძილის დარღვევა, შფოთვის განცდა, მომავლის ვერ ხედვა, უიმედობის განცდა,დაქვეითებული კონცენტრაცია და სუიციდური აზრები. უშუალოდ სიმპტომების მხრივ განსხვავება არ აღენიშნება, თუმცა ამ შემთხვევაში დეპრესიის გამომწვევი არის კორონავირუსი, დაავადების მიმდინარეობა და ხანგრძლივობა კი შესაძლოა მცირედით განსხვავდებოდეს.

_ ხშირად  მოგმართავენ თუ არა ის ადამიანები,რომლებიც კოვიდის გადატანის შემდგომ ფსიქიკურ პრობლემებს ებრძვიან და რამდენად სერიოზული დარღვევები აღენიშნებათ მათ?

_მე და ჩემს კოლეგებს ხშირად განგვიხილავს, რომ მომართვიანობა პოსტკოვიდური დეპრესიითა და პოსტკოვიდური შფოთვით ძალიან გახშირდა. განსაკუთრებით, 2020 წლის ბოლოსა და 2021 წლის შუა პერიოდში, შფოთვითი აშლილობის საგრძნობლად მაღალი მაჩვენებელი დაფიქსირდა. პაციენტები გვეუბნებოდნენ, რომ მუდმივად უსიამოვნების განცდა ეუფლებოდათ და დღეებისა ან რამდენიმე კვირის განმავლობაში უჭირდათ კონცენტრაცია.გამუდმებით ფიქრობდნენ მომავალზე, იმაზე, თუ როდის დასრულდებოდა პანდემია, ჰქონდათ ახლობელი ადამიანების დაკარგვის და ეკონომიური კრიზისის შიში. კოვიდმა, ასევე, იმ პირებში გაამწვავა მდგომარეობა, რომლებსაც დადასტურებული ჰქონდათ ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობა. აღნიშნული პრობლემის დროს, ადამიანს აქვს აკვიატებული ფიქრები, რომლებსაც წინააღმდეგობას ვერ უწევს და ეს შემდგომ რიტუალურ, კომპულსიურ ქმედებებს იწვევს. აკვიატებული ფიქრი ბევრნაირი შეიძლება იყოს, ერთ-ერთი კი დასნებოვნებისა და სიკვდილის შიშია. კომპუსლიებიდან ყველაზე გავრცელებული უთოს ან გაზის შემოწმება, ნივთების სიმეტრიულად დალაგება, გადაჭარბებული ჰიგიენა და ხელების მრავალჯერადი დაბანაა. პანდემიის და პოსტ პანდემიის პერიოდში, ასეთი ადამიანების რიცხვი საგრძნობლად გაიზარდა,განსაკუთრებით კი იმ პირების, რომელთაც აღენიშნებოდათ დაბინძურების შიში, ე.წ მიზოფობია და ხელების მრავალჯერადი დაბანა. პირადად მინახავს მათი დაკოჟრილი და აქერცლილი ხელები აღნიშნული პრობლემის გამო.

_ვირუსის გადატანიდან  დაახლოებით რამდენ ხანში ვლინდება დარღვევები? ემთხვევა თუ არა ერთმანეთს პაციენტების გამოცდილება?

_დარღვევაზე როდესაც ვსაუბრობთ, საყურადღებოა ის განვიხილოთ პირებში, რომლებმაც გადაიტანეს კოვიდი და რომლებსაც არ გადაუტნიათ. ცალკე მინდა აღვნიშნო,ემოციური გადაწვა,რომელიც ყველაზე ხშირად მედპერსონალისთვის იყო დამახასიათებელი. ის დაახლოებით,მეორე ტალღის დასრულებიდან რამდენიმე თვეში გამოვლინდა. ძალიან დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო სწორედ იმ ადამიანებს, რომლებიც კოვიდით დაინფიცირებული ადამიანების გამოსაჯანმრთელებლად და გადასარჩენად იბრძოდნენ. იყო შემთხვევები, როდესაც ადამიანებს დაინფიცირებიდან 3-4 დღეში დაეწყოთ შფოთვა, 3-4 თვეში კი გამოვლინდა დეპრესიული სიმპტომატიკა.ასევე ზოგიერთს პანდემიის დაწყებისთანავე გამოუვლინდა და შემდეგ გაუგრძელდა შფოთვა.ძალიან ბევრ პირში, აღნიშნულმა ვირუსმა დატოვა უძილობის პრობლება, მეხსიერების და კონცენტრაციის დაქვეითება. როდესაც აშლილობებზე ვსაუბრობთ,აუცილებელად ინდივიდუალურად, პიროვნებებზე უნდა ვისაუბროთ. გვყავს პაციენტები, რომლებსაც აღნიშნული სიმპტომები გამოუჩნდათ კოვიდის გადატანიდან ზუსტად 3 დღეში ან 1 თვეში და ასევე ისეთებიც შეგვხვდნენ, რომლებმაც თქვეს, რომ კოვიდის გადატანიდან მეორე-მესამე დღეს უკვე მეხსიერების პრობლემები შენიშნეს.

_როდის დაიწყო აქტიური კვლევა ამ საკითხზე და რა კვლევები ჩატარდა საქართველოს მასშტაბით?

_ კვლევები, რომლებიც ონლაინ რეჟიმში მიმდინარეობდა და ახლაც გრძელდება, 2020 წლის ივნისის თვიდან დაიწყეს. მსოფლიო მასშტაბით კვლევები ეხება იმას, თუ როგორ იმოქმედა კოვიდ-19-მა ადამიანის მენტალურ ჯანმრთელობაზე. რაც შეეხება საქართველოში ჩატარებულ კვლევებს, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტმა დაავადების კონტროლის ეროვნულ ცენტრთან ერთად და ფონდთან,„გლობალური ინიციატივა ფსიქიატრიაში,“ ჩაატარა კვლევა, იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ შეიცვალა მენტალური ჯანმრთელობა პანდემიურ პირობებში. როგორც მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში, ასევე საქართველოშიც, მენტალური პრობლემების მაჩვენებელი საგრძნობლად გაიზარდა. აღნიშნულ თემატიკაზე, 2020 წლის მაისი-ივნისის თვეში, პირველი საუნივერსიტეტო კლინიკის ფარგლებში, ბატონი გუგა სიხარულიძის ხელმძღვანელობით,  ,,სტრესის მართვის და მენტალური ჯანმრთელობის ცენტრმა’’ ჩაატარა კვლევა. ინტერვიუს დასაწყისში ვახსენე ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობა. აღნიშნულ თემატიკაზე საქართველოში არ გვაქვს სტატისტიკური მაჩვენებელი, სწორედ ამიტომ ,მე და ჩემმა ხელმძღვანელმა ბატონმა დავით ზურაბაშვილმა, გადავწყვიტეთ ჩაგვეტარებინა კვლევა და ჩვენი სადოქტოროს ნაშრომის მთავარ თემატიკად ავირჩიეთ კოვიდ-19-ის როლი ობსესიურ-კომპუსლიურ აშლილობაში’’.

_რატომ გადაწყვიტეთ ობსესიურ-კომპულსიურ აშლილობაზე ჩაგეტარებინათ კვლევა?

_როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ამ თემატიკაზე, საქართველოში არ ჩატარებულა კვლევა. სხვადასხვა ქვეყნების სტატისტიკამ გვიჩვენა, რომ პირებს, რომელთაც ეს დაავადება დადასტურებული ჰქონდათ, ძალიან გაუმწვავდათ კოვიდის პერიოდში. მკითხველს დაებადება შეკითხვა, თუ რა კავშირშია ეს ორი პრობლემა ერთმანეთთან, კავშირი კი საკმაოდ საინტერესოა. მე ავხსენი რას ნიშნავს ო.ს.დ. ახლა წარმოვიდგინოთ ამ პრობლემის მქონე ადამიანი. მისი ყოველდღიური ქცევა შემოიფარგლება შემდეგი ქმედებებით: მრავალჯერადი ხელის დაბანა, მუდმივად დაბინძურების და დასნებოვნების აკვიატებული ფიქრები,ნივთების ზედმიწევნით დალაგება, გარეცხვა-დასუფთავება,ტანსაცმლის მრავალჯერადი გარეცხვა.დადგა 2020 წელი, პანდემიის ერა და მსოფლიოს ჯანდაცვის ორგანიზაციამ მოგვაწოდა რეკომენდაციები რომლებიც ვირუსისგან თავდასაცავად უნდა დაგვეცვა. აქედან გამომდინარე, როდესაც ჯანმოს რეკომენდაცია  ემთხვევა აღნიშნული პრობლემის მოქნე ადამიანის  ყოველდღიური ცხოვრების წესს,  საინტერესო იქნება ვნახოთ,რა ზეგავლენა მოახდინა ამ ყველაფერმა მათზე. 1980 წელს, შიდსის ვირუსზე ჩატარებულმა კვლევამ გვიჩვენა, რომ ო.ს.დ-ით დაავადებული პირების პრობლემა ძალიან გაწვავადა ვირუსის მძვინვარების პერიოდში, რომელმაც  ბევრი პრობლემა შეუქმნა სოციალური აქტიოვობის მხრივ. კვლევა მოგვცემს საშულებას სწორად შეფასდეს პრობლემის სიმწვავე, რაც სამომავლოდ დაგვეხმარება ამ ადამიანებს შევუქმნათ სწორი პირობები სოციუმში ჩასართავად.

_შესაძლებელია სრულიად გამოჯანმრთელება პოსტკოვიდური აშლილობისაგან? მაგალითად,  პანდემიის შედეგად  დაქვეითდა მეხსიერების და ასევე კონცეტრაციის უნარი, თუ არსებობს იმის მცირედი ალბათობა მაინც,სამუდამო ზიანი მიადგეს ადამიანის ფსიქიკასა და თავის ტვინს?

_დეპრესია და შფოთვითი აშლილობა აბსოლუტურად ექვემდებარება მკურნალობას. როდესაც ეს პრობლემები კოვიდის შემდგომ იჩენს თავს, ვმკურნალობთ ანალოგიურიად,სიმპტომების მიხედვით, ეს მოიაზრებს როგორც მედიკამენტურ მკურნალობას, ასევე ფსიქოთერაპიას, იგივე ეხება ინსომნიას, ანუ ძილის დარღვევას. მეხსიერების და კონცენტრაციის პრობლემებს რაც შეეხება, სამწლიანი დაკვირვება გვიჩვენებს, რომ ექვემდებარება თავისთავად აღდგენას, მაგრამ შესაძლოა იყოს დროში გაჭიანურებული. ერთი კონკრეტული პაციენტის შემთხვევაში მეხსიერება აღდგა ორ თვეში, ხოლო მეორეს აღუდგა ერთ წელიწადში.რით შემიძლია მივეხმარო ამ დროს მე ჩემს ორგანიზმს, ჩემს თავის ტვინს? მეცნიერების მიერ მოწოდებული რეკომენდაციებით კონცენტრაციისა და მეხსიერების აღსადგენად, ძალიან სასარგებლოა ლექსების დაზეპირება და კითხვა. დღეში ერთი ლექსის დაზეპირება და ასევე, ახალი უცხო ენის შესწავლა,დადებითად მოქმედებს აღნიშნული პრობლემების მოგვარებაზე.

რაც შეეხება დეპრესიას, შფოთვასა და სხვა მენტალურ პრობლემებს, ამ შემთხვევაში უმჯობესი და აუცილებელიცაა მიმართონ სპეციალისტს, რადგან კონკრეტული პრობლემები თავისით მოგვარებასა და აღდგენას არ ექვემდებარება.

_რამდენად დიდი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ როგორ ფორმებში გადავიტანთ კორონავირუსს?

_კოვიდ-19 უპირველესყოვლისა, აზიანებს რესპირატორულ სისტემას, ახასიათებს გაცივების მსგავსი სიმტპომები, შეიძლება არ მიმდინარეობდეს პნევმონიით, მაგრამ ახასიათებდეს კუნთების და სახსრების,ასევე თავის ძლიერი ტკივილი, მაღალი ტემპერატურა,ყნოსვისა და გემოს დაკარგვა. გვყოლია პაციენტები, რომლებმაც თქვეს რომ ძალიან მსუბუქ ფორმებში გადაიტანეს ვირუსი,თითქმის უსიმპტომოდ, კარგად გრძნობდნენ თავს, მაგრამ გადატანიდან 3-4 დღში შფოთვა და მოუსვენრობა დაეწყოთ,დაუქვეითდათ გუნება-განწყობილება და  გაჩნდა დეპრესიის მსგავსი სიმპტომები. ამ შემთხვევაში კოვიდის სიმპტომებს მსუბუქ ფორმაში გადავიტანთ თუ რთულად, გავლენას არ ახდენს მენტალურ ჯანმრთელობაზე.

_რა მეთოდებით მკურნალობთ და ეხმარებით პაციენტებს კორონავირუსის შემდგომ სტრესთან გამკლავებაში?

_სტრესი გამოვლინდება იმ მომენტების გახსენებით, რომლებიც ჩვენზე ცუდად აისახება -ვიხსენებთ და გვეცვლება გუნება-განწყობა,მუდმივად დაძაბულობის შეგრძნება გვეუფლება და გვიჩნდება შიშის განცდა, რომ შეიძლება ეს ყოველივე განმეორდეს. გვყოლია პაციენტები, რომლებიც გადარჩნენ მაგრამ,რეანიმაციაში ერთი თვის მანძილზე იმ ადამიანების გვერდზე იმყოფებოდნენ, რომლებიც სამწუხაროდ ვერ გაუმკლავდნენ ვირუსს და გარდაიცვალნენ.დამეთანხმებით, ძალიან მძიმედ მოქმედებს ადამიანის ფსიქიკაზე, როდესაც გვერდით მყოფი ადამიანის სიკვდილს უყურებს.როგორ ვეხმარებით ამ დროს პაციენტს? პირველ რიგში ვაფასებთ სიმპტომებს და შემდგომ ვიწყებთ მკურნალობას.  ამ ყველაფრის დიაგნოსტირებას ახდენს ფსიქიატრი. იგი აფასებს მდგომარეობას,-რამდენად მწვავეა ის, სვამს შეკითხვებს:როდის გადაიტანა პაციენტმა, რა პირობებში იყო და რა გამოცდილება ჰქონდა ამ მხრივ. მკურნალობა ამ ყველაფრის შეჯამების შემდეგ იწყება. მკურნალობის ორი მეთოდი არსებობს: მედიკამენტური და ფსიქოთერაპია. მკურნალობის მეთოდს პაციენტის თანხმობით სპეციალისტი არჩევს.აქვე მინდა აღვნიშნო ის ფაქტი,რასაც ჩემი კოლეგებიც ხშირად აღნიშნავენ ,რომ თვითნებურმა მედიკამენტოზურმა მკურნალობამ ადამიანი შესაძლოა ძალიან მძიმე მდგომარეობამდე მიიყვანოს. შეიძლება ორ ადამიანს ერთმანეთის მსგავსი სიმტპომები აღენიშნებოდეთ და ანალოგიურად მიმდინარეობდეს, მაგრამ ერთ შემთხვევაში, მედიკამენტმა კარგად იმოქმედოს და მეორე შემთხვევაში პიროვნებას სერიოზული ჯანმრთელობის პრობლემა შეუქმნას, ამიტომ დიდი თხოვნით მივმართავ ჩვენს მკითხველებს რომ სპეციალისტის გარეშე მოერიდონ მედიკამენტების თვითნებურ მიღებას.

_რას ეტყოდით მას ვინც ვირუსის გადატანის შემდგომ თავს უჩვეულოდ გრძნობს და ჯერ არ მოუმართავს?

_როდესაც ადამიანი თავს უჩვეულოდ გრძნობს, აღარ არის სოციუმთან ისე, როგორც წარსულში და ირღვევა მისთვის ადრინდელი მდგომარეობა, შეფერხებულია მისი პროდუქტიულობა და შრომისუნარიანობა, ეს არის სიგნალი, რომ რაღაც არის შესაცვლელი. ამ შემთხვევაში ყველას ვურჩევ, მიმართონ სპეციალისტს,რომელიც დაეხმარება პიროვნებას პრობლემის გაანალიზებაში,  სოციალურ აქტიურობაში ჩართვასა და  ადრინდელი მდგომარეობის აღდგენაში.

ავტორი:ლიკა თორთლაძე

მედიცინა

 
ინტერვიუ დერმატოლოგ სოფო ლილუაშვილთან

გვანცა პეტრიაშვილი

სტატისტიკურად, მსოფლიოს მოსახლეობის 90% ჰერპესის ვირუსითაა ინფიცირებული. ჰერპესი არის ინფექცია, რომელიც ბუდობს ადამიანის ორგანიზმში და პერიოდულად, პატარა ბუშტუკებით ვლინდება სხეულის სხვადასხვა ადგილას -  პირისა და პირის ღრუს მიდამოზე, გენიტალიურ (სასქესო) ორგანოზე, თვალის გარშემო...  ყველაზე ხშირად გვხვდება მარტივი, ე.წ. ტუჩის ჰერპესი, რომელსაც ძირითადად მარტივი ჰერპესის 1 ტიპი იწვევს. ტუჩის ჰერპესი შემაწუხებელი და მტკივნეულია. მარტივი ჰერპესის ორი ტიპი არსებობს - 1 და 2. ორივე ტიპის ვირუსმა, შესაძლოა, გენიტალიური ჰერპესიც გამოიწვიოს... რა არის ჰერპესის გამომწვევი მიზეზები და როგორია მკურნალობის მეთოდი? - „ვერსია“ ექიმ-დერმატოლოგ სოფო ლილუაშვილს ესაუბრა:

- ქალბატონო სოფო, პირველ რიგში, ჰერპესის გამომწვევ მიზეზებზე ვისაუბროთ...
- ჰერპესის გამომწვევი მიზეზი ჰერპეს-ვირუსული ინფექციაა, რომელიც გადამდებია და გადადის  ჰაერწვეთოვანი, ასევე, სქესობრივი გზით. ზოგ შემთხვევაში, საკმაოდ მძიმედაც მიმდინარეობს - პირის ღრუში წყლულების განვითარებითა და დისფაგიით (ტკივილი ყლაპვის დროს).  აგრეთვე, შესაძლებელია შევხვდეთ შემდეგ სიმპტომებსაც: ცხელება, გადიდებული ლიმფური ჯირკვლები, ცუდი სუნი პირის ღრუში, მადისა და ენერგიის დაქვეითება.

- რა უწყობს ხელს ჰერპესის გააქტიურებას?

- ჰერპესის მაპროვოცირებელი ფაქტორები შეიძლება იყოს ყელის ინფექციები, მენსტრუაცია, მზის ჭარბი გამოსხივება, მზისგან მიღებული დამწვრობა, ნერვული სტრესი, გადატანილი დაავადებები, მედიკამენტური მკურნალობა  და სხვადასხვა მწვავე ინფექცია ანუ ნებისმიერი რამ, რაც იმუნური სისტემის დაქვეითების მაპროვოცირებელია.

- რა გართულებები ახლავს ჰერპესვირუსს?

- ეს გახლავთ ქრონიკული დაავადების პერიოდული გამწვავება, თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტი და გართულება შეიძლება იყოს მეორადი ინფიცირება, როდესაც ვირუსულ ინფექციას ერთვება ბაქტერიული ინფექცია. ვინაიდან ჰერპესის შემთხვევაში, სპეციფიკური გამონაყარი გვაქვს - გამოვლინება ბუშტუკების სახით, ჰერპესის განვითარება შემდეგნაირია: ვითარდება ბუშტუკები, მისი გასკდომის შედეგად წარმოიქმნება ქერქები და ქერქების გაქრობის შედეგად რჩება ლაქები, როგორც პოსტანთებითი ცვლილება. ბუშტუკების გაქრობის შემდეგ, ირღვევა კანის მექანიკური  ბარიერი და ხელსაყრელი პირობები იქმნება იმისთვის, რომ ჩაინერგოს ისეთი მეორადი ბაქტერიული ფლორა, როგორიცაა  სტაფილოკოკი, სტრეპტოკოკი და იქმნება კონკრეტულად ჰერპესის კერის მეორადი ინფიცირება.

- სხეულის რა ადგილებში შეიძლება გაჩნდეს ჰერპესი?

- გვაქვს ჰერპესის ორი ტიპი:  ჰერპესვირუსული ინფექცია, ტიპი1 და ტიპი 2. ტიპი1 იწვევს ლაბიალურ ჰერპესს, ე.წ. ტუჩის ჰერპესს და შესაძლებელია, აგრეთვე, გამოიწვიოს ჰერპესული გინგივო-სტომატიტი - პირის ღრუს ჰერპესული ინფექცია, რომელიც ძალიან მწვავედ მიმდინარეობს. ხშირად, პირველ ეპიზოდს ახასიათებს და შეცდომით დიაგნოსტირდება, როგორც პირის ღრუს სოკოვანი დაავადება, ან როგორც ჰიპერსენსიტიური რეაქცია, რაც მიმდინარეობს ძალიან მწვავე სურათით და პაციენტებს უჭირთ ღეჭვა, ყლაპვა.

რაც შეეხება მეორე ტიპის ჰერპესს, ეს არის გენიტალიური ჰერპესი, რომელიც გვხვდება გენიტალიუმის შემთხვევაში, მამაკაცებში - სასქესო ასოზე და ქალებში - მცირე ან დიდ სასირცხვო ბაგეებზე. მეორე ტიპის ჰერპესი სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციაა.

- რა იწვევს გენიტალიურ ჰერპესს?

- როგორც აღვნიშნეთ, გენიტალიური ჰერპესი სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციაა ანუ დაინფიცირებული ადამიანი სქესობრივი კონტაქტის  შემდეგ  გადასცემს პარტნიორს  ინფექციას, განსაკუთრებით, თუ ბუშტუკების მთლიანობა დარღვეულია და პაციენტს აღენიშნება კანის მთლიანობის დარღვევა. რაც შეეხება სიმპტომებს, ესენია: წვა, ქავილის შეგრძნება, სიმხურვალის შეგრძნება. ვიზუალურად ჩვენ ვხედავთ შეწითლებულ ფონზე ჯგუფად დალაგებულ მცირე ზომის ვეზიკულებს, რომლებშიც არის ექსუდატი, სითხე, რაც ანთების დროს გროვდება.

- განსხვავდება თუ არა გენიტალიური ჰერპესის მკურნალობის მეთოდი?

- ეს ორივე ტიპი არის მარტივი ჰერპესვირუსი. განსხვავებულია მკურნალობის მეთოდი იმ შემთხვევაში, თუ ესაა პირველი ეპიზოდი ცხოვრებაში, მაშინ მას  სჭირდება უფრო ხანგრძლივი მკურნალობა, განმეორებით ეპიზოდებს უფრო ხანმოკლე მკურნალობა, ანტივირუსული პრეპარატები და შესაძლოა, იმუნოსტიმულატორებაც დასჭირდეს.

- რა უნდა გაკეთდეს ამ დაავადების პროფილაქტიკისთვის?

- პროფილაქტიკის თვალსაზრისით გამოიყენება ანტივირუსული პრეპარატები, იმუნომოდულატორები, თავი უნდა ავარიდოთ გამომწვევ ფაქტორებს - სტრესს, მზის გამოსხივებას და ა. შ.

რაც შეეხება პრევენციას, დიდი მნიშვნელობა აქვს პირად ჰიგიენას, რადგან ეს გადამდები დაავადებაა. სქესობრივი კონტაქტის შემთხვევაში, აუცილებელია თავდაცვა პრეზერვატივის გამოყენებით.  

- რა ასაკშია გავრცელებული ჰერპესვირუსი?

- ბავშვთა ასაკში ყველაზე მეტადაა გავრცელებული, მიმდინარეობს გინგივო-სტომატიტის სახით. პირველი ეპიზოდია პირის ღრუს ჰერპესული ინფექცია და ძალიან ხშირია მოხუცთა ასაკში, რამდენადაც მათი იმუნური სისტემა არ არის ისეთი ძლიერი, როგორც შუახსნის ასაკის ადამიანის.

- სახლის პირობებში მკურნალობა შესაძლებელია?

- უმეტეს შემთვევაში, თუ  არ გვაქვს დამამძიმებელი გარემოებები და თანმხლები მძიმე დაავადებები, ჰერპესული ინფექცია მარტივად გადაიტანება და ჰოსპიტალიზაციას არ საჭიროებს. რა თქმა უნდა, მკურნალობა შესაძლებელია სახლის პირობებშიც, თუმცა მკაცრად - ექიმის დანიშნულებით და არა - თვითნებურად. თუ პაციენტი ვერ ახერხებს კვებას, არ არის ყლაპვის პროცესი უზრუნველყოფილი და აქვს თანმხლები დაავადებები, ამ შემთხვვაში, სჭირდება ჰოსპიტალიზაცია.

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის ინფორმაციით, 2021/2022 სასწავლო წლის განმავლობაში, სწავლა 8 846 მოსწავლემ შეწყვიტა, რაც 25.5 პროცენტით მეტია წინა წლის ანალოგიურ მაჩვენებელთან შედარებით.

საქსტატის ცნობით, იმ მოსწავლეთა შორის ვინც სწავლა შეწყვიტა 42.6 პროცენტი გოგოა, 57.4 პროცენტი კი ბიჭი. ყველაზე მეტმა მოსწავლემ სწავლა მე-10 კლასში შეწყვიტა.

• 2022/2023 სასწავლო წლის დასაწყისისთვის, საქართველოში სულ 2 302 ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება (სკოლა) იყო, მათ შორის 2 086 საჯარო, ხოლო 216 კერძო.
• წინა სასწავლო წელთან შედარებით, ქვეყანაში არსებული სკოლების რაოდენობა 6 ერთეულით შემცირდა. რეგიონების მიხედვით, ყველაზე მეტი სკოლა (17.1 პროცენტი) იმერეთში ფიქსირდება.
• 2022/2023 სასწავლო წლის დასაწყისისთვის, საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში 633.3 ათასი მოსწავლე სწავლობდა, რაც წინა სასწავლო წლის მაჩვენებელს 1.4 პროცენტით აღემატება.
• საჯარო სკოლებში მოსწავლეთა საერთო რიცხოვნობის 89.9 პროცენტი სწავლობს, ხოლო კერძო სკოლებში – 10.1 პროცენტი.
• მოსწავლეთა საერთო რიცხოვნობიდან 48.1 პროცენტი გოგოა, ხოლო 51.9 პროცენტი – ბიჭი. რეგიონებს შორის, ყველაზე მეტი მოსწავლე (35.4 პროცენტი) თბილისში სწავლობს.
• 2022 წელს საშუალო სკოლა დაასრულა 45 423 მოსწავლემ, რაც წინა წლის შესაბამის მაჩვენებელს 17.3 პროცენტით აღემატება.
• დაწყებითი განათლება მიიღო 60 235 მოსწავლემ, რაც წინა წლის შესაბამის მაჩვენებელზე 26.5 პროცენტით მეტია, ხოლო საბაზო განათლება – 45 008 მოსწავლემ.
• 2022/2023 სასწავლო წლის დასაწყისისთვის, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში დასაქმებული იყო 62 296 პედაგოგი, რაც წინა წლის ანალოგიურ მაჩვენებელთან შედარებით 1.1 პროცენტით ნაკლებია.
• მასწავლებელთა დიდ უმრავლესობას ქალები შეადგენენ, კერძოდ, პედაგოგების რიცხოვნობაში ქალების წილი 87.4 პროცენტი, ხოლო კაცების წილი 12.6 პროცენტია.

ავტორი: ანი სარდლიშვილი

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საპროტესტო აქციები კვლავ მიმდინარეობს. სტუდენტები სხვადასხვა პრობლემების წინაშე დგანან. მოთხოვნები იცვლება, მაგრამ უნივერსიტეტის მხრიდან რეაგირება არ ჩანს. „მაისის სტუდენტური მოძრაობა“ უკვე ნახევარი წელიწადია ითხოვს, საერთო სტუდენტური საცხოვრებლის აშენებას, რომელსაც 2018 წლიდან ჰპირდებიან. მათი თქმით სისტემა წლებია უკვე, რაც ასე მუშაობს და ყველა სტუდენტი ყოველდღე ეჩეხება უთანასწორო რეალობას უნივერსიტეტში. 7 ოქტომბერს თსუ-ს რექტორის თანამდებობა გიორგი შარვაშიძემ ვადის ამოწურვამდე 2 წლით ადრე დატოვა. აღსანიშნავია ახალი რექტორი არჩევის წესი, რომელიც მათი აზრით აუცილებლად უნდა შეიცვალოს. „ვერსია“ დაინტერესდა თსუ-ს სტუდენტების პრობლემებით და „სტუდენტური მოძრაობის“ ერთ-ერთ წევრს, საბა ქერქაძეს ესაუბრა...

_საბა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დიდიხანია პროტესტი მიმდინარეობს, ამ ეტაპზე რა არის თქვენი პირველი და ყველაზე მთავარი მოთხოვნა?

_დიახ, საკმაოდ დიდიხანია ვაპროტესტებთ სხვადასხვა პრობლემებს, მაგრამ რა საკითხებზეც ვსაუბრობთ ეს არ არის მხოლოდ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პრობლემა, ეს არის ყველა სტუდენტის, რომლებიც სწავლობენ, სახელმწიფო უნივერსიტეტებში. ძირითადი მოთხვნა საერთო სტუდენტური საცხოვრებლის მშენებლობაა, არამარტო ჩვენი, არამედ ყველა სახელმწიფო უნივერსიტეტისთვის. ასევე,რექტორის არჩევის წესის ფუნდამეტური ცვლილება, სისტემური დემოკრატიზაციის პროცესის დაწყება. ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სახელმწიფოსთან მიმართებაში არის სოციალური პოლიტიკის შემუშავება სტუდენტებთან, რაც უნდა გამოიხატოს საბინაო სუბსიდიით, რომ საერთო საცხოვრებლის აშენებამდე, საბინაო კრიზისი, რომელიც სახელმწიფოში არის შექნილი გარკვეულწილად სახელმწიფოს მხრიდან იქნას დარეგულირებული. საბინაო სუბსიდია კი ფუნდამენტურად შეცვლის რეალობას და სტუდენტებს შედარებით დაბალ ფასად მოუწევთ ბინის ქირაობა, სანამ საერთო საცხოვრებელი აშენდება.

_როგორია ამ ეტაპზე რექტორის არჩევის წესი და როგორ უნდა შეიცვალოს იგი, თქვენი ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა ხომ სწორედ ეს არის...

_ არჩევის წესთან დაკავშირებით, კანონშიც არის აღნიშნული, რომ უნივერსიტეტის რექტორებს ირჩევს აკადემიური საბჭო. აკადემიური საბჭოს შემადგენლობა სხვადასხვა უნივერსიტეტებში არის განსხვავებული, ყველაზე მოცულობითი კი არის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, რომელშიც შედის 38 კაცი. უნივერსიტეტში არის სულ 7 ფაკულტეტი, ფაკულტეტებიდან სამ-სამი პროფესორი და კვლევითი ცენტრებიდან თითო პროფესორი არის გამოგზავნილი, ამას ემატება შემდგომში თვითმართველობის რამდენიმე წევრი და საბოლოოდ ვიღებთ 38 კაციან საბჭოს, რომლებსაც აქვთ საკმაოდ დიდი ძალაუფლება უნივერსიტეტში. ერთ-ერთი მთავარი არის ის, რომ მათ შეუძლიათ აირჩიონ რექტორი. აღნიშნული მოდელი უნივერისტეტში დემოკრატიულობის პრინციპს არღვევს, გამომდინარე იქიდან, რომ ჩვენს გვაქვს ამ თვალსაზრისით წარმომადგენლობითი სისტემა, რაც გულისხმობს იმას, რომ თვითმარველობის წერვები, მთლიანად უნდა ასახავდნენ საუნივერსიტეტო-სამეცნიერო საზოგადოების განწყობებს. ჩვენ დღეს ვცხოვრობთ ისეთ სახელმწიფოებრივ პირობებში, სადაც რეჟიმი ფუნდამენტურად ცდილობს, რომ თავისუფალი გამოვლინება შეზღუდოს. უნივერსიტეტებში ეს ხდება ძალიან ხშირად, სახელმწიფო ცდილობს აკონტროლოს უნივერსიტეტში აკადემიური პერსონალისა და სტუდენტების აზრი, თუნდაც რექტორის თანამდებობაზე, ცდილობენ ისეთი კადრები დანიშნონ, რომლებიც თავის ინტერესებს გაატარებს. შესაბამისად ჩვენ მიგვაჩნია, რომ უნდა შეიცვალოს არჩევის წესი, რაც გულისხმობს რომ, რექტორს უნდა ირჩევდეს უშუალოდ პროფესორების სრული კორპუსი. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს ჰყავს 1500 პროფესორი, ესენი არიან სრული პროფესორები, ასოცირებული და ა.შ. ასევე აკადემიური პერსონალი, რომლებმაც ყველაზე კარგად იციან რა ხდება სამეცნიერო საზოგადოებაში და კარგად ესმით სტუდენტების საჭიროებები. შესაბამისად , ამ ადამაინებს ყველაზე მეტი განცდა და ხედვა აქვთ, თუ როგორი უნდა იყოს რექტორი და ვინ უნდა აირჩეს. როცა ჩვენ გვაქვს საუბარი 38 კაციანსგან დაკომპლექტებულ საბჭოზე და არსებობს სრული კორპუსი პროფესორების, აქ ვხედავთ, რომ საუბარია წარმომადგენლობით დემოკრატიაზე და არა პირდაპირ დემოკატიაზე. 1500 პროფესორის აზრის კონტროლი ხელისუფლებისგან მეტად რთულია, ვიდრე 38 კაცისგან შემდგარი საბჭოს. ყველაზე მთავარი არის ის, რომ სხვადასხვა ფაკულტეტებზე არსებობენ სხვადასხვა პოლიტიკური ინტერესების მქონე ჯგუფები, რომლების წლების განმავლობაში ცდილობენ ისეთი პროფესორები გააგზავნონ საბჭოში, რომლებიც საკუთარ პოლიტიკას გაატარებს. ამიტომაც მნიშვნელოვანია, რომ აკადემიური საბჭო დაიშალოს, როგორც არალეგიტიმური და უფუნქციო ორგანო. ჩვენ ვხედავთ სხვადასხვა ინტერების მქონე ჯგუფებს და საბოლოოდ, წლებია ვიღებთ ისეთ რექტორებს, რომლებიც  არ გამოხატავენ სამეცნიერო საზოგადოებისა და სტუდენტების საჭიროებებს.

_საბა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საკამოდ ბევრი სტუდენტი სწავლობს, საინტერესოა რამდენად გრძნობთ ბავშვებისგან მხარდაჭერას, დროსთან ერთად ეს ყველაფერი ხომ არ შეცვლილა?

_მთავარი არის ის, რომ მხარდაჭერის განცდა უნივერსიტეტის პროფესურაში და სტუდენტებში არსებობს, მაგრამ მათ ყოველდღიურად უწევთ ისეთ სისტემასთან პირისპირ დგომა , რომელიც არ აძლევს საშუალებას უფრო მეტად დაკავდნენ სოციალური  აქტივობით. დღეს სტუდენტები იმყოფებიან ისეთ ანტისოციალურ სისტემაში, სადაც ორიენტირებულნი არიან დაფარონ ყოველდღიური ხარჯები. როდესაც ვსაუბრობთ სოციალურ აქტივიზმზე, ეს ყველაფერი მოითხოვს საკმაოდ დიდ დროს, ენერგიას და ა.შ. ამიტომაც სტუდენტები ძირითადად ზრუნავენ საკუთარ პრობლემებთან გამკლავებაზე.  პირადად მე შემიძლია განვაცხადო, რომ პროფესურაშიც და სტუდენტებშიც არსებობს მხარდაჭერა და სურვილი, რომ უნივერსიტეტში მოხდეს ცვლილებები. პროფესორებს, რაც შეეხებათ, მათ არ აქვთ უფლება სტუდენტებთან ერთად გააპროტესტონ ეს პრობლემები, რადგან შემდგომ კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგება მათი ხვალინდელი დღე უნივერსიტეტში. შესაბამისად დღეს არსებული სისტემური მდგომარეობა, ისეთ რეალობას ქმნის, რომ ეს ადამიანები ძირითადად არიან საკუთარ დღის წესრიგზე დამოკიდებულნი და ვერ ერთვებიან იმ სოციალურ აქტივიზმში, რომელშიც დღეს ჩვენ ვართ ჩაბმული.

_და ბოლოს, რა გეგმები გაქვთ და რა არის სტუდენტური ძალის შემდეგი ნაბიჯები, რომ უნივერსიტეტმა უზრუნველყოს ღირსეული სტუდენტური ცხოვრება?

_უნივერსიტეტში მუდმივად უნდა ისმოდეს კრიტიკული აზრი, როგორც სახელმწიფოსთან მიმართებაში, ისე უნივერსიტეტში არსებულ პრობლემებთან. ამ შემთხვევაში პროტესტის ბევრი ობიექტი გვაქვს, უპირსველესია სახელმწიფოებრივი სისტემა და შემდგომში უნივერსიტეტში არსებული რეალობა, მაგრამ ეს ორი ერთმანეთისგან არ არის დიფერენცირებული. ნებისმიერი საგანმანათლებლო სისტემის გაუმართაობა გამოძახილია სახელმწიფოში არსებული სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემებიდან. ხშირად ცდილობს სისტემური პროპაგანდა, რომ განათლება და ზოგადად საუნივერსიტეტო ცხოვრება გათიშონ სოციალურ-პოკლიტიკური დისკუსიისგან, რასაც თითქოს ახერხებენ კიდეც, ამიტომ ჩვენთვის მნიშვნელოვანია კრიტიკული აზრი ყოველთვის ისმოდეს და პროტესტი გაგრძელდეს. ჩვენი მთავარი ამოსავალი წერტილი დღეს არის, ის რომ შევიმუშავოთ გეგმა და შევთვაზოთ ისეთი ტაქტიკა, რომელიც არ მისცემს აკადემიურ საბჭოს დანიშნოს ახალი რექტორი, ასევე სახელმწიფოს აიძულებს, რომ გამოვიდეს კონტაქტზე და შეიმუშაოს შესაბამისი პოლიტიკა. ყველაზე მთავარი და უცვლელი მოთხოვნა კი არის ის, რომ აუცილებლად აშენდეს მრავალ ადგილიანი სტუდენტური საცხოვრებელი.

ავტორი: თათია გოჩაძე

საჯარო სკოლებში სასწავლო პროცესი 15 სექტემბრიდან განახლდება. "ზოგადი განათლების შესახებ" საქართველოს კანონში ცვლილება შედის, რომლის მიხედვითაც, 2022-2023 სასწავლო წელს პირველ კლასში შესვლის უფლება ექნებათ 5 წლის ბავშვებს, კონკრეტულად კი მათ, რომლებსაც 6 წელი 1-ელ ოქტომბრამდე შეუსრულდებათ. მოსწავლეები ჭადრაკს პირველ კლასში სავალდებულო საგნად შეისწავლიან.

ახალი სასწავლო წლიდან მე-10 კლასის მოსწავლეებს "საქართველოს ისტორიას" ცალკე საგნად ისწავლიან. ექნებათ ახალი სახელმძღვანელოც.  ასევე, ეტაპობრივად სკოლებში ექიმის საათის დანერგვა იწყება და დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეები თავდაცვისა და უსაფრთხოების შესახებ საჭირო ინფორმაციას მიიღებენ. სამედიცინო თვალსაზრისით, ბავშვებთან ურთიერთობის გარდა, სკოლის ექიმს საგანმანათლებლო საკითხების განხილვაც დაევალება. საგანმანათლებლო თემებში შედის ისეთი საკითხები, როგორებიცაა: ჰიგიენა, კვება, ფიზიკური აქტივობა, გენდერული სტერეოტიპები, თანასწორობა, უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხები, როგორებიცაა, უცხო ადამიანებთან ურთიერთობა, დაკარგვის შემთხვევაში ქცევის წესები, როგორ ამოიცნოს ემოციები და თავისი სახელი დაარქვას, რას ჰქვია საფრთხის შემცველი შეხება და ასე შემდეგ. 2023 წლიდან ექიმის საათი ყველა სკოლაში სავალდებულო იქნება.

რა გამოწვევების წინაშე დგას დღევანდელი საგანმანათლებლო სისტემა - ამ საკითხზე "ვერსია" განათლების ყოფილ მინისტრს, დიმიტრი შაშკინს ესაუბრა:

_ ბატონო დიმიტრი, რა არის მთავარი გამოწვევა დღეს განათლების სისტემაში?

_ განათლების სისტემის მთავარ პრობლემად რჩება საშუალო და პროფესიული განათლება. უმაღლესი განათლება, ასე თუ ისე, უნივერსიტეტების და განსაკუთრებით, კერძო უნივერსიტეტების მეშვეობით, ვითარდება. რაც შეეხება საშუალო და პროფესიულ განათლებას, აქ გვაქვს სრული ჭაობი და ამ ორ სფეროში ჭაობი უდრის უკუსვლას იმიტომ, რომ მსოფლიო ვითარდება ძალიან სწრაფად, გლობალიზაციის პირობებში უსწრაფესად ვითარდება ქვეყნები, ჩვენ კი დავრჩით ჭაობში, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის მანძილი, რომელიც განგვასხვავებს წარმატებულ ქვეყნებთან, უფრო იზრდება.

_ რატომ მიიჩნევთ, რომ განათლების სისტემა ჭაობშია? რა გაძლევთ ამის თქმის საფუძველს?

_ მოდი, დავიწყოთ საშუალო განათლებით. საშუალო განათლებას საქართველოში, როგორც ყველა პოსტკომუნისტურ ქვეყანაში, აქვს 3 ძირითადი ბლოკი პრობლემებისა:

*მენეჯმენტი და დაფინანსება.

*მასწავლებლების კვალიფიკაცია.

*კონტენტი ანუ რას ვასწავლით ბავშვებს.

მენეჯმენტში არის პრობლემები. აბა, მოიძიეთ ინფორმაცია, ბოლოს როდის იყო მიხეილ ჩხენკელი საჯარო სკოლებში შესული და როდის გაეცნო პრობლემებს უშუალოდ სკოლაში? ზის თავის კაბინეტში და აზრზე არ არის, რა ხდება საჯარო სკოლებში. ნებისმიერ მშობელს ჰკითხეთ, კმაყოფილია თუ არა იმ განათლებით, რომელსაც ბავშვი იღებს სკოლაში და მიიღებთ პასუხს, რატომ არის ჭაობი. რაც შეეხება მასწავლებლების კვალიფიკაციას, აქაც გადახედეთ სამინისტროს ვებგვერდს და ნახეთ, ბოლოს რა გააკეთა სამინისტრომ იმისთვის, რომ მასწავლებლების კვალიფიკაცია ამაღლებულიყო? საქართველოში მასწავლებლების ასაკი მაღალია და უმრავლესობამ უნივერსიტეტი ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დროს დაამთავრა. იმაზე არ ვსაუბრობ, საბჭოთა განათლება ცუდი იყო თუ კარგი... ვამბობ იმას, რომ ეს იყო სხვანაირი და არ შეესაბამება იმ გამოწვევებს, რომელიც არის 21-ე საუკუნეში. არაფერია მუდმივი და თუ მასწავლებლებს სახელმწიფო არ დაეხმარა კვალიფიკაციის ამაღლებაში... თუ ფიზიკის მასწავლებელს არ ვასწავლეთ ის, თუ რა არის გრავიტაციის ტალღა, რაც ახლახანს დამტკიცდა, საბჭოთა კავშირის დროს მიღებული განათლებით ამის შესახებ მან არ იცის, რადგან არც საკუთარი რესურსი აქვს, რომ კვალიფიკაციის ამაღლებაზე იმუშაოს და არც დრო აქვს, რადგან სამინისტროს მიერ დაწესებული ბიუროკრატიული, უაზრო საქმითაა დაკავებული. არადა, სახელმწიფოს მოვალეობაა, რომ მასწავლებელს დაეხმაროს...

_ კი, მაგრამ ხომ არის გასათვალისწინებელი, რომ მასწავლებლებს ეტაპობრივად ანაზღაურება ეზრდებათ?

_ მასწვალებლებისთვის ხელფასის მატება მათ კვალიფიკაციასთან არავითარ კორელაციაში არაა. ძალიან კარგია, რომ მათ ხელფასი ეზრდებათ, ოღონდ ამიხსენით, ეს როგორ აისახება მათ კვალიფიკაციაზე?

_ მასწავლებელთა შეფასების გამოცდებზე რას იტყვით?

_ მასწავლებლისთვის გამოცდა არის არა თვითმიზანი, არამედ საშუალება მათი კვალიფიკაციის ამაღლებისა. გამოცდისთვის მასწავლებელი უნდა მოამზადო და თუ სახელმწიფო არ ამზადებს, მაშინ არანაირი პრეტენზია არ უნდა ჰქონდეს, თუ ის ვერ აბარებს საგნის გამოცდას.

_ თქვენი ხედვით, მასწავლებელთა კვალიფიკაციის ამაღლება როგორ უნდა მიმდინარეობდეს?

_ ისე, როგორც იყო დაგეგმილი და ნაგავში გადააგდეს გეგმა მასწავლებელთა კვალიფიკაციის ამაღლებისა. პირველივე წელს, როცა ეს პროგრამა დავიწყეთ, 60 000-დან 17 000 მასწავლებელი გახდა სერტიფიცირებული და თუ არ ვცდები, 2-3 ათასით გაიზარდა ამ 10 წლის მანძილზე. კონტენტს რაც შეეხება, ერთ-ერთი ცვლილება ისაა, რომ სამინისტროს სავალდებულო საგნად შეაქვს პირველ კლასში ჭადრაკის სწავლება. პრობლემა კი ისაა, რომ ამ სტრუქტურაში ახლად მოსულ ხალხს შეკითხვის უნარი არ აქვს ან არაფერი ესმის განათლების სისტემისა. ხომ იცით მსოფლიო ჩემპიონი გარი კასპაროვი? - მისგან 2011 წელს ვიყიდეთ პროგრამა ჭადრაკის სწავლებისა, რომელიც იყო დანარგილი სკოლებში ანუ კომპიუტერული პროგრამა მსოფლიო ჩემპიონისგან შევიძინეთ და დავნერგეთ და იცით, რატომ?

_ ალბათ, იმიტომ, რომ კადრების დეფიციტი იყო...

_ დიახ! ახლა კი, რასაც ჩხენკელი ხელს აწერს, ეს პროფანაციაა, რადგან ყველა სკოლაში ახლა ჭადრაკის სწავლება სავალდებულოდ რომ შეიტანო, მინიმუმ 2300 პედაგოგი გჭირდება, რომელიც იქნება მომზადებული, მოტივირებული. ჭადრაკის სწავლებაში პაიკის გადაადგილებას თუ გულისხმობენ, ეს სხვაა, მაგრამ თუ უნდათ ჭადრაკის მართლა სწავლება ბავშვებისთვის, სანამ ბრძანებას მოაწერს ხელს, როგორც მინიმუმ მასწავლებელთა შერჩევის კონკურსი უნდა გამართოს. ეს აბსოლუტურად იგივეა, ჯეჯელავა ვაშლებს რომ არიგებდა და ეს ახლა ვითომ ჭადრაკს ასწავლის ბავშვებს. დავიმახსოვროთ ჩვენი ეს საუბარი, 6 თვეში გავისაუბროთ და ვნახოთ, რამდენ სკოლაში იქნება ჭადრაკის სწავლება დანერგილი.

_ კასპაროვისგან შეძენილი პროგრამით როდის ისწავლებოდა ჭადრაკი სკოლებში?

_ კი, რა თქმა უნდა, სწავლობდნენ 2011 წელს. ეს პროგრამა ინახება განათლების სამინისტროში და შეუძლიათ, გამოიყენონ, მაგრამ ვინც ოდნავ აზროვნებდა, ყველა გაყარეს სამინისტროდან...

_ მაშინაც სავალდებულო იყო ჭადრაკის სწავლება თუ ნებაყოფლობითი?

_ როცა გაქვს ინფრასტრუქტურა, შეგიძლია, სავალდებულო გახადო ან არჩევით საგნად შესთავაზო. ჭადრაკის დაწყებითი დონე იყო სავალდებულო სკოლებში და ვასწავლიდით, მაგრამ ვისაც უნდა განვითარება და უფრო მეტი სწავლება, რა თქმა უნდა, გადადის არჩევით საგნებში.

_ ბატონო დიმიტრი, საქართველოს ისტორიის ცალკე საგნად გამოყოფა სწორ გადაწყვეტილებად მიგაჩნიათ?

_ „ქართულმა ოცნებამ“ ძალიან კარგად აითვისა „ბოლის“ შექმნა რაღაც საკითხის გარშემო. ნებისმიერ ბავშვის მშობელს ჰკითხეთ, საქართველოს ისტორია არ ისწავლებოდა სკოლებში? - რა თქმა უნდა, ისწავლებოდა. ეს არის აბსოლუტურად იგივე, რაც გოგებაშვილის „დედა ენაზე“ მოხდა. არსებობს ჩემი, როგორც განათლების მინისტრის, ბრძანება, რომელშიც წერია, რომ ნებისმიერი „დედა ენა“ უნდა ეფუძნებოდეს იაკობ გოგებაშვილის „დედა ენის“ საფუძვლებს. რა გააკეთა „ქართულმა ოცნებამ“, როცა ხელისუფლებაში მოვიდა, იცით?- თქვეს, ჩვენ დავაბრუნებთ გოგებაშვილის „დედა ენასო“. ყველა ექსპერტი, ქართველოლოგი ეუბნებოდა, რომ გოგებაშვილის „დედა ენის“ კოპირებით დაბრუნება სკოლებში შეუძლებელია, რადგან ეს ძველი სახელმძღვანელოა, ბევრი რამ შეიცვალა და ის ახალი სახელმძღვანელოები, რომლებიც შევიდა სკოლებში, ყველა ეფუძნებოდა გოგებაშვილის „დედა ენას“. რეალურად არაფერი შეიცვალა, მაგრამ თქვეს, გოგებაშვილის „დედა ენა“ დავაბრუნეთო. ხალხმა, რომელსაც ამაზე ინფორმაცია არ ჰქონდა, ტაში დაუკრა. ახლა იგივე ხდება საქართველოს ისტორიაზე, ეს ყოველთვის ისწავლებოდა და ახლა საუბარი იმაზე, რომ საქართველოს ისტორია დავაბრუნეთ სკოლებში და ცალკე საგნად ისწავლებაო, არასწორია... გადახედეთ კურიკულუმს, მოცულობაში რამე შეიცვალა? ქართული ისტორიის ნაწილი იგივე დარჩა, მაგრამ შექმნეს საპიარო სვლა და თქვეს, ქართული ისტორიის სწავლებას ვაძლიერებთო. საქართველოს ისტორიის ნაწილში რომ უნდა შემოვიდეს მეტი ნაწილი, რაც უახლეს ისტორიას ეხება, ეს სხვა საკითხია და ახლაც არ არსებობს ისტორიკოსებში კონსენსუსი კონკრეტულ მოვლენებთან დაკავშირებით. არ ვსაუბრობ 10 ან 20 წლის წინანდელ ფაქტებზე, არამედ 1921 წელზე, 60-იან წლებზე... კარგად მახსოვს, ჩემს კარიერაში ერთხელ ვცადე, რომ ჩემი ფასეულობები გვერდზე გადამედო და ვთქვი, მოდი, სახელმწიფომ დაწეროს სახელმძღვანელო-მეთქი. გამოვყავით გრანტი, შეიქმნა ისტორიკოსების ჯგუფი და დაიწერა სახელმძღვანელო ბოლო 200 წლის ისტორიისა, მაგრამ არ ჩავუშვით სწავლებაში, რადგან მეცნიერებმა ერთმანეთი „დახოცეს“ (მაპატიეთ ჟარგონისთვის), კონსენსუსამდე ვერ მივიდნენ და მე, როგორც სახელმწიფოს წარმომადგენელმა, ჩემს თავზე ვერ ავიღე პასუხისმგებლობა, რადგან არ ვარ ისტორიკოსი. მეცნიერები ვერ შეთანხმდნენ და ეს პრობლემა ყოველთვის დარჩება. ეს არ ნიშნავს, რომ სკოლებში საქართველოს ისტორია არ ისწავლება. ბავშვებში უნდა განვავითაროთ კრიტიკული აზროვნება, რომ სხვადასხვა წყაროები წაიკითხოს და თავად გამოიტანოს დასკვნა. რაც შეეხება 5 წლის ასაკში პირველ კლასში დაშვებას, ზუსტად 10 წელია, ჯიუტად, სადისტურად არ უშვებენ ბავშვებს სკოლებში, რომელთაც 6 წელი უსრულდებათ სწავლის დაწყებიდან ერთი ან ორი დღის დაგვიანებით. ახლა კი ეს დადგენილება იცით, რატომ მიიღეს? - მაღალჩინოსნების შვილები ხდებიან პირველკლასელები. გვარებს არ დავასახელებ, რადგან ბავშვებს ეხება...

_ ბატონო დიმიტრი, მანდატურის სამსახური სკოლებში თქვენი მინისტრობის დროს დაინერგა. თუ ადევნებთ თვალს, როგორ მიმდინარეობს ეს რეფორმა?

_ მანდატურის სისტემა განადგურებულია. როცა რეფორმას აკეთებ, მისი შინაარსი უნდა გესმოდეს. მანდატურის სამსახურის მთავარი იდეა იყო ის, რომ მანდატური არ ექვემდებარებოდა სკოლის დირექტორს. 8 წლის განმავლობაში ამას ჯიუტად ცვლიან და დაუქვემდებარეს სკოლის დირექტორებს. გაანადგურეს სისტემა და ახლა ცდილობენ, კვლავ დააბრუნონ მანდატურების დამოუკიდებლობა. ვამაყობ, რომ 11 წლის წინ შევქმენი სისტემა, რომელსაც მარგველაშვილიდან დაწყებული, ჯეჯელავათი გაგრძელებული, ჩხენკელის მეთაურობით ანგრევენ და ვერ დაანგრიეს ბოლომდე. მართალია, 30%-ით ასრულებენ მოვალეობას, მაგრამ მაინც დგას სისტემა. მე ახლა საქართველოში არ ვმუშაობ, პოსტკომუნისტურ ქვეყნებში ვმუშაობ, უკვე 10 წელია და ეს ქვეყნები მე, რომელიც 11 წლის წინ ვიყავი მინისტრი, მეკითხებიან და ჩემს რჩევას ითვალისწინებენ, ნერგავენ საკუთარ ქვეყნებში. ამაში ფულს გვიხდიან და ეს ხომ იმაზე მიუთითებს, რომ რაც 10-15 წლის წინ გავაკეთეთ საქართველოში, რაოდენ მნიშვნელოვანი და თანამედროვე იყო? მანდატურის ინსტიტუტი სხვადასხვა ქვეყანაში ჩვენგან დაინერგა.

_ მიიჩნევთ თუ არა, რომ დღეს სკოლებში ქართული ენის გრამატიკის შესწავლას უფრო მეტი დრო უნდა ეთმობოდეს?

_ ჩემი მინისტრობის დროს შევიდა ახალი სასწავლო გეგმა, რომელიც მიღებული იყო ჩემამდე, რაზეც იმუშავეს ექსპერტებმა და მევალებოდა ამის დანერგვა. ხაზი მინდა, გავუსვა, რომ არ აქვს მნიშვნელობა, საგანს რას დაარქმევ, გაერთიანებული იქნება ლიტერატურა და გრამატიკა თუ არა. რა თქმა უნდა, გრამატიკის სწავლება ძალიან მნიშვნელოვანია და ყველაფერი დამოკიდებულია სწავლების საათებზე და პროფესიულ მასწავლებლებზე. თუ საათების რაოდენობა საკმარისია იმისთვის, რომ ქართული გრამატიკა იყოს შესწავლილი, არ აქვს მნიშვნელობა, რა ერქმევა საგანს. მთავარია საათების რაოდენობა და მასწავლებელი, რომელსაც, კი, უნდა ჰქონდეს კარგი ხელფასი, თუმცა ამავე დროს უნდა ჰქონდეს კარგი კვალიფიკაცია და ამაზე სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს. ერთიანი ეროვნული გამოცდების პრინციპმა თავი ამოწურა...

_ რას გულისხმობთ?

_ 2006 წელს, როცა შემოვიღეთ ერთიანი ეროვნული გამოცდები, მაშინ მთავარი გამოწვევა იყო კორუფცია უნივერსიტეტებში. 2012 წელს ეროვნულმა გამოცდებმა ეს პრობლემა მოაგვარა და მაშინ დადგა საკითხი, რომ უნდა გადავსულიყავით განათლების ხარისხის გაუმჯობესებაზე. ერთიანი ეროვნული გამოცდები განათლების ხარისხის გაუმჯობესებას ვერ უზრუნველყოფს იმის გამო, რომ ბავშვები იწყებენ მომზადებას კონკრეტულ საგნებზე გამოცდებისთვის. დანარჩენ საგნებს კი ივიწყებენ. ამისთვის შემოვიღეთ საატესტატო გამოცდები, რომელმაც ბავშვები დააბრუნა სკოლებში. მეორე ეტაპი 2013 წლის სექტემბრიდან უნდა დაწყებულიყო, უნდა გაერთიანებულიყო საატესტატო და ერთიანი ეროვნული გამოცდები ანუ ბავშვს უნდა ჰქონოდა შესაძლებლობა, სკოლაში ჩაებარებინა საატესტატო გამოცდები, შემდეგ ჩააბარებდა მხოლოდ უნარების გამოცდას, რომელიც განსაზღვრავდა მის დაფინანსების საკითხს. ეს იყო ყველაზე სამართლიანი გეგმა, უნარები ან გაქვს, ან - არა. ნიჭიერი ბავშვები ჩააბარებდნენ და მიიღებდნენ სახელმწიფო დაფინანსებას და ეს იქნებოდა სამართლიანი პრინციპი და რეპეტიტორზე არ იქნებოდა ეს დამოკიდებული. გაანადგურეს ეს რეფორმა, 2006 წლიდან გავიდა 16 წელი და მხოლოდ კოსმეტიკური ცვლილებები შედის ერთიანი ეროვნული გამოცდების სისტემაში. არავინ ეხება არსს, ერთიანმა ეროვნულმა გამოცდებმა თავი ამოწურა, როგორც კორუფციასთან ბრძოლის მექანიზმმა. მსოფლიოში ფასი აქვს სკოლის ატესტატს. სკოლის ნიშნებით აბარებენ, მაგრამ იმ პირობებში, როცა სკოლა განადგურებულია, ბუნებრივია, ამ რეფორმას ვერ განახორციელებ.

_ როგორ ფიქრობთ, ამ პრობლემების მოსაგვარებლად, საჭიროა ისეთი მძლავრი რეფორმის შემოღება, როგორიც, მაგალითად, 2006 წელს ერთიანი ეროვნული გამოცდების შემოღება იყო?

_ როცა რეფორმას იწყებ, უნდა მოგვარდეს მენეჯმენტის პრობლემა, შემდეგ მასწავლებლების კვალიფიკაცია და შემდეგ კონტენტი. რა მნიშვნელობა აქვს, რას დაწერ ქაღალდზე, გინდ ჭადრაკი შემოიღე, გინდ - ბალეტი, თუ არ გაქვს ამის უზრუნველყოფის რესურსი, ყველაფერი ქაღალდზე რჩება.

ირანის უშიშროების საბჭომ განაცხადა, რომ სექტემბრის შუა რიცხვებში საპროტესტო გამოსვლების დაწყების შემდეგ ქვეყანაში 200 პირი დაიღუპა. ამის შესახებ ცნობა საბჭომ 3 დეკემბერს გაავრცელა.

„ამასწინანდელი არეულობების დროს 200 პირი დაიღუპა“, ნათქვამია შინაგან საქმეთა სამინისტროს უშიშროების საბჭოს ცნობაში.

ისლამური რესპუბლიკის გუშაგთა კორპუსი ახლახან 300 ადამიანის დაღუპვის შესახებ წერდა.

აქტივისტების საინფორმაციო სააგენტო, HRANA იტყობინება, რომ 29 ნოემბრის მონაცემებით, გამოსვლების დროს დაიღუპა 459 დემონსტრანტი, მათ შორის 64 არასრულწლოვანი.

ავტორი: ია გრიგალაშვილი

22 აგვისტოს, ვებ-გ­ვერ­დე­ბი, რომელთა საშუალებითაც, ყო­ველ­დღი­უ­რად, უამ­რა­ვი ადა­მი­ა­ნი სხვადასხვა ფილმსა და სერიალს უფასოდ უყურებდა, გაითიშა. საიტების გათიშვას მფლობელების განმარტება არ მოჰყოლია, თუმცა მალევე ცნობილი გახდა, რომ აღნიშნული საიტები არალეგალურად მუშაობდნენ და პროდუქტზე ლიცენზია არ ჰქონდათ. მოგვიანებით, კომუნიკაციების მარეგულირებელმა ეროვნულმა კომისიამ არალეგალური კონტენტის მქონე საიტების გათიშვასთან დაკავშირებით განცხადება გაავრცელა, სადაც ეწერა, რომ მოპარული კონტენტის ინტერნეტით გავრცელება კანონით აკრძალულია. კომისიის განმარტებითვე, ვებ-გვერდებს, რომლებიც პირატულ აუდიო-ვიზუალურ პროდუქციას ავრცელებენ, ორწლიანი ვადა მისცეს, რომ საკუთარ პლატფორმებზე განთავსებული კონტენტი კანონთან შესაბამისობაში მოეყვანათ და ლეგალურად განეთავსებინათ.

ჯერ კიდევ 2019 წელს, გავლენიანი ამერიკული კინოსტუდიების საერთო დისტრიბუტორმა, კომპანია Motion Picture Association of America-მ, საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნულ ცენტრს გამაფრთხილებელი წერილით ინტერნეტსივრცეში ფილმების განთავსების კანონიერად დარეგულირება მოსთხოვა. 2021 წლის ნოემბერში, ჰოლივუდის დიდი კინოსტუდიების ამავე გაერთიანების მიმართვის საფუძველზე, „ინსტაგრამსა“ და „ფეისბუქზე“, ქართული მეკობრული ვებ-გვერდების სოციალური მედიის ანგარიშები წაიშალა. 2022 წლის მაისში კი ცნობილი გახდა, რომ ევროკავშირის წევრობის კითხვარში მნიშვნელოვანი ადგილი, სწორედ ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის ვალდებულებას ეჭირა, რომლის კიდევ უფრო ქმედითად აღსრულება საქართველომ თავის თავზე აიღო.

ასევე, 15 აგვისტოს, „Cavea+“ ამუშავდა, რომელიც მომხმარებელს წარუდგა, როგორც პირველი ქართული ლეგალური ონლაინ-კინოთეატრი. იგი პირველი თვის განმავლობაში, მაყურებლებს უფასო კონტენტს სთავაზობს, შემდეგ კი ერთთვიანი პაკეტი 9.00 ლარი ეღირება, რომელიც შესაძლოა, ხუთმა ადამიანმა გაიყოს. გამომდინარე იქიდან, რომ აღნიშნული ვებ-გვერდი ახალია, ჯერჯერობით, ვერ შეძლო ფილმების იმ რაოდენობით შემოთავაზება, რასაც აქამდე, მომხმარებელი უფასოდ ნახულობდა. ხალხმა პირატული საიტების დაბლოკვა „კავეა პლუსსაც“ დაუკავშირა და მას სდებდა ბრალს. სწორედ ამიტომ, დეტალების გასარკვევად, „ვერსია“  „კავეა პლუსის“  საზოგადოებასთან ურთიერთობის წარმომადგენელს დაუავშირდა, რომელიც თავდაპირველად ინტერვიუზე დაგვთანხმდა, თუმცა შემდეგ აღარ გვიპასუხა. 

იმის გასარკვევად, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია მეკობრული საიტების დაბლოკვა ქვეყნისთვის და რა ზიანი მოჰქონდათ მათ კინოინდუსტრიისთვის, „ვერსია“ „ანტიმეკობრული ცენტრის“ ხელმძღვანელ ზურა ბეჟაშვილს ესაუბრა:

- ჩვენი ქვეყნისთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება იყო. ჩემი აზრით, დიდი ხნით ადრე უნდა გაკეთებულიყო ყველაფერი, მაგრამ ჩავთვალოთ, რომ ახლა გვქონდა ბოლო ვადა, აგვერჩია ევროპული გზა და სამართლებრივად სწორი გადაწყვეტილებები მიგვეღო. პირველ რიგში, ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში, საერთაშორისო საზოგადოების მიერ გაჟღერებული პოზიციაა, რომ საქართველოს აუცილებლად უნდა განეხორციელებინა ინტელექტუალური საკუთრების დაცვა.  ჯერ კიდევ ასოცირების შეთანხმებით ავიღეთ ვალდებულება, რომ უზრუნველვჰყოფდით ამის პრაქტიკულ აღსრულებას არა მხოლოდ კანონის დონეზე, არამედ, ყოველდღიურ საქმიანობაში. როდესაც ევროკავშირის წევრობაზე გავაკეთეთ განაცხადი, იქ ერთ-ერთი თავი ეთმობა ამ საკითხს, ჩვენ ვუპასუხეთ კითხვებს, თუ რამდენად მდგრადი მექანიზმები გვაქვს ყოველდღიურად, ინტელექტუალური საკუთრების წინააღმდეგ ბრძოლაში და რამდენად ეფექტიანად ვიყენებთ ამ მექანიზმებს. შესაბამისად, ამ კითხვების პასუხები მნიშვნელოვანია, რათა გავხდეთ ევროკავშირის სრულფასოვანი წევრი. გარდა ამისა, საერთაშორისო ჰოლივუდური კინოსტუდიების პირდაპირი მოთხოვნა იყო, სასწრაფოდ დაბლოკილიყო მეკობრული ვებ-გვერდები, რომლებიც ხელს უშლიდნენ ქვეყნის განვითარებას და აფერხბდნენ კინოინდუსტრიას საქართველოში. მახსენდება არაერთი შემთხვევა, როდესაც ქართული ფილმის წარუმატებლობა პირდაპირ იყო დამოკიდებული ამ პირატული ვებ-გვერდების არსებობაზე. რამდენიმე ხნის წინ, „ნეტფლიქსმა“ შეიძინა  „ჩემი ბედნიერი ოჯახი“, შემდეგ შემოსავალი ვერ ნახა და უარი თქვა ქართული ფილმების შესყიდვაზე. მაშინ ეს იყო უდიდესი შესაძლებლობა ქართული ფილმისთვის. ამის გამო, ვერ ვხდებოდით ევროპული ოჯახის წევრი, რომელიც გულისხმობს უარს გრანტების გაცემაზე, 15 ინდუსტრიული მიმართულებით. ასევე, ქართული ინტერნეტ-სივრცეც სერიოზული პრობლემის წინაშე დადგა, რადგან სარეკლამო შემოსავლის 80-90% მიდიოდა პირატულ ვებ-გვერდებზე. შესაბამისად, სხვა ვერ ქმნიდა ღირებულ ფასიან კონტენტს. ძნელია, დააინტერესო ვინმე, როდესაც სხვა პირატულ საიტს ფილმების უდიდესი ბიბლიოთეკა აქვს მოპარული და უფასოდ გთავაზობს. ქართული ფილმები, რომლებიც ბოლო ათი წლის განმავლობაში გამოდიოდა, მომხმარებლამდე ვერ აღწევდა, მხოლოდ საქართველოსთვის იქმნებოდა, რადგან საზღვარგარეთ არავინ ყიდულობდა. მთლიანობაში, კომპლექსურად უდიდესი პრობლემა იყო ქვეყნისთვის და ძალიან სასიხარულოა, რომ ეს ნაბიჯი გადაიდგა, თუმცა რეალურად, ეს ვებ-გვერდები ჯერ ბოლომდე მაინც არ დახურულა, უბრალოდ, წვდომა შეიზღუდა. ისინი არალეგალურად კვლავ აგრძელებენ საქმიანობას, კანონის გვერდის ავლით ცდილობენ მომხმარებელს კვლავ მიაწოდონ ფილმები, რაც სისხლის სამართლის დანაშაულია. უახლოეს მომავალში ველოდებით, რომ მათ წინააღმდეგ დაიწყება გამოძიება და ყველა პირი მიეცემა პასუხისგებაში.

- ამ ვებ-გვერდების დაბლოკვისთანავე, საზოგადოებიდან წამოვიდა დიდი აგრესია, ნაწილობრივ, ეს გასაგებიცაა, რადგან მაყურებელი ფილმების გარეშე დარჩა. მიუხედავად იმისა, რომ მაშინვე „კავეა პლუსმა“ დაიწყო ფუნქციონირება, მან ვერ უზრუნველჰყო ფართო არჩევანის შეთავაზება. ხალხის აზრით, სჯობდა, ჯერ ბოლომდე ჩამოყალიბებულიყო გამართული მრავალფეროვანი პლატფორმა და შემდეგ დაბლოკილიყო პირატული ვებ-გვერდები, არ მეთანხმებით?

- როდესაც რამე უფასოა, ამ დროს შეუძლებელია, გაჩნდეს ალტერნატივა. როცა საიტი 35 000 ფილმს უფასოდ სთავაზობს მომხმარებელს, შეუძლებელია, ავდგე, ერთ ფილმში 35 000 გადავიხადო და ლეგალურად მივაწოდო მაყურებელს, რადგან ამ შემთხვევაში, მილიარდობით ლარის ხარჯი მაქვს, ის კი უფასოდ იპარავს. თუ მეკობრეობა ამ დონეზეა, ვიმეორებ, შეუძლებელია, ალტერნატივის გაჩენა. ეს რთული პროცესი ქვეყანამ უნდა გაიროს და საზოგადოებამაც გააცნობიეროს, რომ ფილმი არ არის საჩუქარი. რეჟისორი მას მხოლოდ იმიტომ არ იღებს, რომ მომხმარებელს ასიამოვნოს, ეს არის ჩვეულებრივი ინდუსტრიული ბიზნესი. თუ ბიზნეს-ოპერატორი აირჩევს, რომ რეკლამიდან მიღებული შემოსავალი გაუყოს ფილმის მწარმოებლებს, მაშინ იქნება ლეგალური პლატფორმა. წლების განმავლობაში, ქართულ პირატულ ვებ-გვერდებს შეეძლოთ ამის გაკეთება, თუმცა მოკლე ვადაში გამდიდრება და კრიმინალი ამჯობინეს. პირველი აგრესია მათ მიმართ უნდა წამოვიდეს, რადგან გაძარცვეს კინოსტუდიები იმის ხარჯზე, რომ საზოგადოებაში პოზიტიური იმიჯი შეექმნათ. ახლა ეს საზოგადოება სტუდიებს ლანძღავს, რატომ დაბლოკეთ ვებ-გვერდები, რომლებიც ფილმებს გპარავდათო. ინფორმაცია თუ კარგად იქნება მიწოდებული, დარწმუნებული ვარ, მოქალაქეები ამას სწორად შეაფასებენ. მოკლევადიან პერსპექტივაში, რთულია ისეთი პლატფორმის შექმნა, რომელიც დააბალანსებს აქამდე არსებული პლატფორმების შემოთავაზებულ კონტენტს, ეს ექვს თვეშიც ვერ მოხდება. რთული დავალებაა, მაგრამ, სადაც არის მოთხოვნა, იქ ჩნდება მიწოდებაც. ეს არის ბიზნესპროცესი, რომელიც აუცილებლად დაბალანსდება გარკვეული პერიოდის განმავლობაში.

- საზღვარგარეთ, დიდი ხანია, ამ საკითხს კანონი არეგულირებს, თუმცა მეკობრული ვებ-გვერდები იქაც არსებობს. ამის კონტროლი, ალბათ, საქართველოში შედარებით მარტივი იქნება, რადგან პატარა ქვეყანა ვართ, ხომ?

- დიახ, პატარა ქვეყნის სტატუსი ძალიან გვეხმარება, რადგან კონტროლი ბევრად მარტივია. ევროპის ქვეყნებში, მეტ-ნაკლებად, მეკობრეობის დონე დარეგულირებულია და ჩვენც მათ საუკეთესო პრაქტიკას გავიზიარებთ. მუდმივად კონტაქტზე ვართ საერთაშორისო კოლეგებთან, რათა ამ პროცესების მონაწილენი ვიყოთ. განვითარებულ ქვეყნებში, ეს პასუხისმგებლობა საზოგადოებაზეა გადასული, მაგალითად, გერმანიასა და საფრანგეთში, თუ სახლში ვინმე მეკობრულ ვებ-გვერდს უყურებს, ჯარიმა მისდის. ძალიან შორს ვართ იმისგან, რომ მომხმარებელს დავაკისროთ ეს, ამიტომ, ჩვენს წილ პასუხისმგებლობას ვხედავთ, საზოგადოებას სწორად ავუხსნათ, ცნობადობის დონეზე ყველაფერი ეს შევცვალოთ და მეკობრეობას გამოვუცხადოთ აქტიური ბრძოლა. ასევე, წავახალისოთ ლეგალური მოთამაშეები. თუ საზოგადოება განვითარდება და მაღალ მორალურ სტანდარტებს დააწესებს, მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება მსგავს რეგულირებაზე გადასვლა. ახლა ჩვენთვის მთავარი გამოწვევაა, მეკობრულ ვებ-გვერდებს, რომლებსაც თბილისში ოფისები აქვთ, გამოვუცხადოთ ბრძოლა, რომ გადავიდნენ მიწისქვეშა საქმიანობაზე, რაც კრიმინალია. თუ ყველა მიმართულებით კარგი შედეგი გვექნება, საქართველოში მეკობრეობას დავამარცხებთ.

საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მიერ 2021 წელს დაფუძნებული ლიტერატურული პრემიის „წლის საუკეთესო“ კონკურსის წარმატებიდან და მის მიმართ მზარდი ინტერესიდან გამომდინარე, კულტურის სამინისტროს გადაწყვეტილებით, მიმდინარე წელს კონკურსი განახლებული სახით განხორციელდება.
ამიერიდან, კონკურსი ახალი სახელწოდებით - „მუზა“ ჩატარდება, რომლის სიმბოლო მოქანდაკე მერაბ ბერძენიშვილის „მუზა“ იქნება.
კონკურსის განახლებულ პირობებსა და ვადებზე საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის მინისტრმა თეა წულუკიანმა და სამინისტროს კულტურაზე ხელმისაწვდომობის დეპარტამენტის თანამშრომელმა, კონკურსის კურატორმა, ალექსანდრე გრიგალაშვილმა დღეს გამართულ ბრიფინგზე ისაუბრეს.
კონკურსი ყოველწლიურად, სექტემბრის თვეში გამოცხადდება და მისი მიზანია: ქართული ლიტერატურის განვითარების ხელშეწყობა, ქვეყანაში საგამომცემლო სექტორის მხარდაჭერა, ხელოვანთა შემოქმედებითი საქმიანობის წახალისება, ქართველი ავტორების პოპულარიზაცია და ახალი, ნიჭიერი ავტორების გამოვლენა.
აღსანიშნავია, რომ „წლის საუკეთესოს“ ფარგლებში დაწესებული 4 ნომინაციის ნაცვლად, მიმდინარე წელს კონკურსის „მუზა“ გამარჯვებულები 11 ნომინაციაში გამოვლინდებიან.
ლიტერატურული კონკურსის „მუზა“ გამარჯვებულები გამოვლინდებიან შემდეგ ნომინაციებში:
ა) წლის საუკეთესო რომანი;
ბ) წლის საუკეთესო პროზაული კრებული;
გ) წლის საუკეთესო პოეტური კრებული;
დ) წლის საუკეთესო დოკუმენტური პროზა/ესე;
ე) წლის საუკეთესო დებიუტი (აღმოჩენა);
ვ) წლის საუკეთესო თარგმანი;
ზ) წლის საუკეთესო კრიტიკა/რეცენზია;
თ) წლის საუკეთესო პიესა/ინსცენირება;
ი) წიგნის საუკეთესო დიზაინი;
კ) წლის საუკეთესო ინოვაციური ლიტერატურული პროექტი;
ლ) ქართული ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის.
10 სხვადასხვა ნომინაციისთვის კონკურსში მონაწილეობის უფლება აქვთ საქართველოში კერძო სამართლის იურიდიული პირის სახით რეგისტრირებულ გამომცემლებს/საგამომცემლო სახლებს, ასევე საქართველოს მოქალაქე ფიზიკურ პირებს. რაც შეეხება მე-11 ნომინაციას - „ქართული ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის“, კონკურსში მონაწილე საქართველოში კერძო სამართლის იურიდიული პირის სახით რეგისტრირებული გამომცემელი/საგამომცემლო სახლი უნდა იყოს.
თითოეულ ნომინაციაში (გარდა „ქართული ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის“) განიხილება მიმდინარე წელს წიგნად გამოცემული, ან ამავე წელს შექმნილი და ჯერ კიდევ გამოუქვეყნებელი, ქართულენოვანი ლიტერატურული ნაწარმოები/ები, კრებულები, წიგნად გამოცემული, ან/და პერიოდულ გამოცემაში გამოქვეყნებული ლიტერატურული კრიტიკა/რეცენზია, პიესა, ქართულენოვანი ლიტერატურული თარგმანი და გამოცემული წიგნის დიზაინი. თითოეულ ნომინაციაში საკონკურსოდ შეიძლება წარდგენილი იქნეს მხოლოდ ერთი ავტორის მიერ შექმნილი ნაწარმოები, კრებული, წიგნის ქართულენოვანი თარგმანი, ლიტერატურული კრიტიკა/რეცენზია, წიგნის დიზაინი ან ინოვაციური ლიტერატურული პროექტი. კონკურსი არ ვრცელდება სასწავლო და სამეცნიერო ლიტერატურაზე.
დებულების თანახმად, ნომინაციებში: „წლის საუკეთესო რომანი“, „წლის საუკეთესო პროზაული კრებული“, „წლის საუკეთესო პოეტური კრებული“, „წლის საუკეთესო დოკუმენტური პროზა/ესე“, „წლის საუკეთესო დებიუტი (აღმოჩენა)“, „წლის საუკეთესო თარგმანი“, „წლის საუკეთესო კრიტიკა/რეცენზია“, „წლის საუკეთესო პიესა/ინსცენირება“, „წიგნის საუკეთესო დიზაინი“, „წლის საუკეთესო ინოვაციური ლიტერატურული პროექტი“ გამარჯვებულად ცხადდება კონკურსის ფარგლებში წარმოდგენილი ნაწარმოების, კრებულის, თარგმანის, კრიტიკის/რეცენზიის, დიზაინის ან პროექტის ავტორი, ხოლო ნომინაციაში „ქართული ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის“ გამარჯვებულად ცხადდება ორგანიზაციის მიერ წარდგენილი ავტორი/ლიტერატორი.
კონკურსის თითოეულ ნომინაციაში დასაშვებია მხოლოდ ერთი საკონკურსო განაცხადის წარმოდგენა. ერთი და იმავე პირის სხვადასხვა ნომინაციაში გამარჯვების შემთხვევაში, პრემია გაიცემა თითოეული ნომინაციისათვის. კონკურსის გამარჯვებულებს გამოავლენს და მინისტრს დასამტკიცებლად წარუდგენს საკონკურსო კომისია.
გამარჯვებულებს გადაეცემათ ფულადი პრემია 5000 ლარის ოდენობით (კანონმდებლობით დადგენილი გადასახადების გარდა).
საკონკურსო განაცხადები მიიღება ქართულ ენაზე, 2022 წლის 19 სექტემბრიდან 2022 წლის 10 ოქტომბრის 12:00 საათამდე, საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროში, მატერიალური სახით, მისამართზე: ქ. თბილისი, სანაპიროს ქ. N4, ან ელექტრონულად, შემდეგ მისამართზე: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
კონსულტაციები შესაძლებელია სამინისტროს ცხელი ხაზის საშუალებით ტელეფონის ნომერზე 032 2 022229, ან მობ: 599 877 816.
კონკურსში გამარჯვებულთა დაჯილდოების ცერემონია გაიმართება მიმდინარე წლის დეკემბრის თვეში.