ოფიციალური მონაცემებით საქართველოში კორონა ვირუსით 13 ორსული გარდაიცვალა. როგორც მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, რამდენიმე ორსულის გარდაცვალების მიზეზი ექიმის არასწორი რეკომენდაცია აღმოჩნდა, რომელიც ვაქცინაციაზე უარის თქმას გულისხმობდა. როგორ უნდა დაიცვან ორსულებმა თავი და რა არის ერთადერთი გზა ორსულისა და ნაყოფის უსაფრთხოებისთვის. ამასთან დაკავშირებით „ვერსია“ ესაუბრა ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომიტეტის წარმომადგენელ ლადო კახაძეს, რომლის თქმითაც, ერთადერთი გზა ქალის უსაფრთხო ორსულობისთვის ვაქცინაციაა.
„ქალის იმუნური სისტემა ორსულობის პერიოდში ძალიან დასუსტებულია. პანდემიის ასეთ რთულ ვითარებაში აუცილებელია, ყველა ორსულმა გაიკეთოს კოვიდის საწინააღმდეგო ვაქცინა, რითაც დაიცავს თავის და ნაყოფის სიცოცხლეს. გარდა ვაქცინისა, აუცილებელია პირბადის მოხმარება, დისტანციის და დღეისთვის მოცემული რეკომენდაციების მაქსიმალური დაცვა.“
საზოგადოებისთვის ცნობილი გახდა, რომ ექიმების გარკვეული ნაწილი აცრის რეკომენდაციას არ აძლევს პაციენტებს და რამდენიმე ორსული სწორედ ექიმის ამგვარ რეკომენდაციას შეეწირა. რა შეიძლება, გამოიწვიოს ამგვარმა გადაწყვეტილებებმა?- ამ კითხვაზე კახაძე გვპასუხობს:
„ექიმებს, რომლებსაც ფიცი აქვთ დადებული, ერთ-ერთ პუნქტში წერია: „ არა ავნო, რა“, ეს ნიშნავს, რომ არასწორი რჩევაც კი არის ადამიანის ვნება და ექიმის სიტყვას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს პაციენტისთვის. ჩემთვის გაუგებარი, მიღებელია და დიდად გასაკვირიც არის ექიმის მიერ ორსულისთვის არასწორი რჩევის მიცემა. მკითხველმა მაპატიოს, შეიძლება მკაცრი ვარ ამის შეფასებისას, მაგრამ არ მომწონს მსგავსი რჩევა, როდესაც ექიმები ეუბნებიან პაციენტებს „არ აიცრათ“. ორსულობის დროს უკუჩვენებას აცრა არ იძლევა, ამიტომ ვაქცინაცია, ვაქცინაცია და კიდევ ერთხელ ვაქცინაცია!“
შეგახსნებთ, რომ საქართველოში კორონავირუსით ინფიცირების 1915 ახალი შემთხვევა დაფიქსირდა, გარდაიცვალა კიდევ 78 პაციენტი. ამასთან, დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ინფორმაციით, გამოჯანმრთელდა 5929 პირი.
ეპილეფსია ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადებაა, რომელიც მსოფლიოს მოსახლეობის 1 პროცენტს (65 მლნ.) აქვს. ეპილეფსიით დაავადებულებში დარღვეულია თავის ტვინში ნერვული უჯრედების აქტივობა, რაც იწვევს გულყრას. გულყრის დროს ადამიანს შეცვლილი აქვს ქცევა, განიცდის უჩვეულო სიმპტომებს და შეგრძნებებს გონების დაკარგვის ჩათვლით. 50%-ში ეპილეფსიის გამომწვევი მიზეზი ვერ დგინდება, ხოლო ეპილეფსიის მქონე პაციენტების 50%-ში იგი ასოცირებულია სხვადასხვა ფაქტორებთან: გენეტიკური გავლენა, თავის ტრავმა, ინფექციური დაავადებები, პრენატალური დაზიანება და განვითარებითი დარღვევები. აშშ-ის მონაცემებით, 100 ადამიანიდან 1-ს შესაძლოა თავის ცხოვრების მანძილზე ერთხელ დაემართოს არაპროვოცირებული (რაიმე ფაქტორით გამოწვეული) გულყრა. თუმცა ერთჯერადი გულყრა არ ნიშნავს ეპილეფსიას. მხოლოდ 2 არაპროვოცირებული გულყრის (ტიპი არ კონკრეტდება) შემთხვევაში ხდება ეპილეფსიის დიაგნოსტირება.
მსოფლიოში კორონავირუსის გავრცელების შემდეგ მედიცინის მუშაკები აკვირდებიან, როგორ მიმდინარეობს კოვიდ-19 ეპილეფსიით დაავადებულ ადამიანებში. საინტერესოა, თუ რა რეკომენდაციებს გასცემენ ექიმები კორონავირუსთან დაკავშირებით ეპილეფსიით დაავადებული ადამიანებისთვის, ამიტომ „ვერსია“ ამ თემაზე ნევროლოგ ალექსანდრე წერეთელს ესაუბრა.
_ბატონო ალეკო, ჯანმრთელ ადამიანთან შედარებით, კორონავირუსით ინფიცირება ეპილეფსიით დავადებულისთვის უფრო საშიში ხომ არ არის?
_დღეისათვის არ გვაქვს ამის მტკიცებულება. რისკები მინიმალურია იმ ეპილეფსიის მქონე პირებში, ვისაც ადეკვატური მკურნალობის ფონზე აქვთ ეპილეფსიური გულყრების სრული კონტროლი. რისკი მეტია პაციენტების იმ ჯგუფში, ვისაც აქვს მაღალი ტემპერატურული რეაქციით პროვოცირებული გულყრები (უპირატესად ბავშვები), რაც აიხსნება ინფექციების ფონზე განვითარებული ტემპერატურული რეაქციების მიზეზით. ასევე, შედარებით მაღალი რისკის ჯგუფს მიეკუთვნებიან ის პაციენტებიც, რომლებსაც ეპილეფსიასთან ერთად აღენიშნებათ სხვა ჯანმრთელობის პრობლემები: დაქვეითებული იმუნური სისტემის აქტივობა სხვადსხვა დაავადების და მდგომარეობის გამო, ხანდაზმულები, ასევე ისეთი ქრონიკული დაავადებები როგორიცაა დიაბეტი, სიმსივნური დაავადება და ფილტვების ქრონიკული პათოლოგიები.
_როგორ მიმდინარეობს კორონავირუსი ეპილეფსიით დაავადებულ ადამიანებში და რა უნდა გაითვალისწინონ დაავადების შემთვევაში?
_ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ეპილეფსიის მქონე ადამიანებში კორონავირუსი უფრო მძიმედ მიმდანარეობს, ვიდრე ზოგად მოსახლეობაში, არ მოიპოვება. დამატებითი სამედიცინო მეთვალყურეობა სჭირდება ეპილეფსიის მქონე პირების იმ ნაწილს, რომელსაც ეპილეფსიათან ერთად აქვს მოძრაობის დარღვევები, ყლაპვის სიძნელეები, კუნთთა დამბლები, დასწავლის პრობლემები, გააჩნიათ სუნთქვის უკმარისობის განვითარების მაღალი რისკი. სხვა შემთხვევებში, კორონავირუსის გართულებების რისკი სათანადო რეკომენდაციების დაცვის პირობებში დაბალია.
ხაზგასმით უნდა აღინიშოს, რომ კორონავირუსით დაავადების შემთხვევაში, ხშირად საჭირო ხდება სპეციფიკური ანტივირუსული პრეპარატებით ან ანტიბიოტიკებით მკურნალობა, რომლებმაც, შესაძლოა გავლენა მოახდინონ ანტიეპილეფსიური მედიკამენტების მოქმედებაზე და შესაბამისად გააუარესონ ეპილეფსიის მიმდინარეობაც. ამიტომ, კორონა ინფექციის დროს სპეციფიკური მკურნალობის დაწყებამდე, აუცილებელია ექიმს მიაწოდოთ სრული ინფორმაცია თქვენი ეპილეფსიისა და სამკურნალო პრეპარატების შესახებ (წამალი, დოზა, მიღების ჯერადობა). აღნიშნული ინფორმაცია დაეხმარება ექიმს, განსაზღვროს კორონავირუსის მართვის ინდივიდუალური ტაქტიკა ანტიეპილეფსიურ პრეპარატებთან ურთიერთქმედებისა და ვირუსთან ეფექტური ბრძოლის გათვალისიწნებით.
_არსებობს თუ არა კვლევები კორონავირუსის და ეპილეფსიის ურთიერთქმედებაზე?
_კვლევა კორონავისუსის და ეპილეფსიის ურთიერთქმედებაზე მუდმივად მიმდინარეობს, რაშიც აქტიურად არის ჩართული ეპილეფსიასთან ბრძოლის საერთაშორისო ლიგა, რომელიც აგროვებს ეპილეფსიის მქონე პირებში კოვიდ ინფექციის მიმდინარეობაზე ინფორმაციას და შესაბამის რეკომენდაციებს აქვეყნებს თავის საიტზე. ამ ინფორმაციით ვსარგებლობთ ეპილეფსიის მართვაში ჩართული სამედიცინო პერსონალიც.
_ინფიცირების შემთხვევაში, შესაძლებელია თუ არა გულყრების გააქტიურება მოხდეს?
_ ამ კითხვაზე, ერთმნიშვნელოვანი პასუხი არ არსებობს, კორონავირუსისთვის დამახასიათებელმა სიმპტომებმა, როგორიცაა მაღალი ტემპერატურა (განსაკუთრებით ბავშვებში), ოფლიანობა, ღამით ხშირი შეღვიძებები და ზოგადი სისუსტე, შესაძლოა მოახდინოს ეპილეფსიურ გულყრების პროვოცირება. თუ თქვენ ამ კატეგორიის დაავადებულთა შორის ხართ, განსაკუთრებით დაიცავით სოციალური დისტანცია და თვითიზოლაციის პრინციპები.
_შეიძლება თუ არა ეპილეფსიით დავადებულის აცრა და რომელ ვაქცინას ურჩევენ მათ ექიმები?
_ჩვენ ვხელმძღვანელობთ ეპილეფსიასთან მებრძოლი საერთაშორისო ლიგის რეკომენდაციებით, რომელიც ამბობს, რომ არ არსებობს მტკიცებულა იმისა, რომ ეპილეფსია კოვიდ-19 ვაქცინაციისთვის წარმოადგენს რაიმე დამატებით რისკს. ეპილეფსიის მქონე ადამიანმა, ვაქცინაციამდე ექიმს უნდა მიაწოდოს ინფორმაცია ეპილეფსიის შესახებ. ასევე, შემდეგი ინფორმაცია ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით როგორიცაა: ალერგიული რეაქცდა, განსაკუთრებით ვაქცინის შემადგენელ რომელიმე კომპონენტზე, ალეგიული რეაქცია სხვა ჩატარებულ ვაცინებზე (მაგ, გრიპის ვაქცინა და სხვა), ცხელებით მიმდინარე დაავადებებით ავადობაზე ვაქცინაციის მომენტში ან ახლო წარსულში, იმ მედიკამენტებზე, რომელსაც ვაქცინაციის მომენტში იღებს პაციენტი, განსაკუთრებით იმაზე, რაც ახდენს იმუნური სისტემის დაქვეითებას, ან ანტიკოაგულანტებზე, ფეხმძიმობის შესახებ ან თუ გეგმავს ფეხმძიმობას უახლოეს მომავალში.
ვაქცინაციის შემდეგ მაღალი ტემპერატურული რეაციის დროს, აუცლებელია ტემპერატურის დროული დაწევა, ეპილეფსიის მქონე პირების ინ ჯგუფში ვისაც აქვს მაღალი ტემპერატურით პროვოცირებული გულყრები (ძირითადად 5 წლამდე ასაკის ბავშვები, თუმცა ამ ასაკობრივ ჯგუფში ვაქცინაცია ჯერ არ დაწყებულა). არის მონაცემები, რომ სინოფარმის ვაქცინა არ შეიძლება არაკონტროლირებული, წამლის მიმართ რეზისტენტული ეპილეფსიების დროს, თუმცა ეს ეპილეფსიის მქონე პაციენტების მცირე ნაწილია და შეტევების გახშირებაც იშვიათია. რაც შეეხება, რომელი ვაქცინაა უმჯობესი, პასუხი მარტივია, რომელიც ხელმისაწვდომია. თუ არჩევანი არსებობს, ამერიკის წამლის და საკვების ასოციაციის და ევროპის წამლის სააგენტოს მიერ რეკომენდებული ვაქცინებს (ასტრა ზენეკა, ფაიზერ ბიონტეკი, მოდერნა, იანსენი, ჯონსონი და ჯონსონი) ვანიჭებთ უპირატესობას. ამასთან საყურადღებოა, რომ ვაქცინაცია არ წარმოადგენს კორონავირუსის ინფიცირებისგან დაცვის გარანტიას. შესაბამისად, ვაქცინაციის შემდეგაც აუცილებელია დავიცვათ უსაფრთხოების ჰიგიენური ნორმები, სოციალური დისტანცია და ვატაროთ პირბადე.
ავტორი: ია გრიგალაშვილი
გუშინ, 31 აგვისტოს, საკოორდინაციო საბჭომ სწავლის დაწყებასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილება მიიღო. როგორც ცნობილი გახდა, სწავლა კვლავ დისტანციურ რეჟიმში განახლდება. საზოგადოებაში ამ საკითხს აზრთა სხვადასხვაობა მოჰყვა, რადგან გარკვეულ ნაწილს არ სურს, მოსწავლეები კვლავ დისტანციურ რეჟიმზე გადავიდნენ.
რატომ მიიღო საკოორდინაციო საბჭომ ეს გადაწყვეტილება და რა უარყოფითი შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს გარკვეული დროის შემდეგ დისტანციურმა სწავლებამ, ამ თემაზე „ვერსია“ ექსპერტს განათლების საკითხებში დავით ფერაძეს ესაუბრა. მისი თქმით, სასწავლო პროცესი აუცილებლად საკლასო ოთახებში უნდა დაწყებულიყო, რადგან ბავშვებისთვის ეს ფსიქოლოგიურად დამაზიანებელი იქნება.
- როგორ აფასებთ, გადაწყვეტილებას სწავლის დისტანციურად გაგრძელების შესახებ?
- ამ გადაწყვეტილებას თავიდანვე უარყოფითად შევხვდით, წინა წელს, როდესაც პანდემია დაიწყო. მაშინ სხვა გზა, უბრალოდ, არ არსებობდა, გარდა სკოლების დისტანციურ რეჟიმში გადაყვანისა. იმ დროს რეალურად არაფერი ვიცოდით ამ ვირუსის შესახებ, არ არსებობდა ვაქცინა, შესაბამისად, ჩაკეტვის გადაწყვეტილებას დადებითად შევხვდით. რა ხდება დღეს, გვაქვს ვაქცინა, საკმაოდ ბევრი ვიცით ვირუსის შესახებ, მაგრამ მაინც დისტანციურ რეჟიმში გადაწყდა სწავლის დაწყება. ეპიდემიის კონტროლისა და მართვის რა ხვედრითი წილი აქვს ამგვარ ჩაკეტვას? ვფიქრობ, რომ არანაირი დადებითი მხარე ამ გადაწყვეტილებას არ აქვს. წინა თვეებს თუ გავიხსენებთ, როდესაც იყო საკლასო ოთახებში სწავლა, თან ვაქცინაციაც არ იყო დაწყებული, თებერვალში, მარტსა და აპრილში ბევრად დაბალი იყო ინფიცირებულების რიცხვი. მიუხედავად იმისა, რომ გაკვეთილები საკლასო ოთახებში ტარდებოდა, სტატისტიკის მიხედვით, თუ ვიმსჯელებთ, აგვისტოს თვეში ბევრად მეტია ინფიცირებულების რიცხვი, როდესაც აქტიურად მიმდინარეობს ვაქცინაცია და სკოლა არ მუშოაბს, ვიდრე იმ თვეებში, როცა მოსწავლეები სკოლაში დადიოდნენ.
- თითქმის ორწლიანი პანდემიური ვითარებისა, მნიშვნელოვანია, აქვს თუ არა ყველა მოსწავლეს იმის რესურსი, რომ დისტანციურად შეძლოს განათლების მიღება?
- ვიცით, რომ რეგიონებში მხოლოდ ინტერნეტთან უწყვეტი კავშირის პრობლემა კი არა, სათანადო ტექნიკაც არ აქვთ. რას ვეუბნებით დღეს ამ ბავშვებს, რომ გასაგებია არ გაქვთ ეს ტექნიკა და შესაბამისი საშუალებები, მაგრამ პანდემიის გამო ვარღვევთ თქვენს კონსტიტუციურად, ბავშვთა უფლებათა კონვენციით,ზოგადი განათლების შესახებ კანონით თქვენთვის მონიჭებულ უფლებას?!
როდესაც, ასეთი კოვიდსიტუაცია გვაქვს, აუცილებელია, განათლების და მეცნიერების სამინისტროს ჰქონდეს სტატისტიკა, სკოლის მოსწავლეთა რამდენი პროცენტია ისეთი, რომელსაც არ აქვს შესაბამისი პირობები იმისა, რომ მიიღოს დისტანციური განათლება. თუ სამინისტრომ ამ ორი წლის განმავლობაში ვერ მოახერხა მსგავსი სტატისტიკის გაკეთება, არსებობს სოციალურად დაუცველი მოქალაქეების სტატისტიკა და ძალიან მარტივად ამით შეუძლიათ მიიღონ მსგავსი ინფორმაცია. მეორე საკითხია, ის რომ ამდენი ხნის განმავლობაში თვითონ რატომ არ დაინტერესდნენ ამ თემით.
- გარდა ამ პირობების არარსებობისა, კიდევ რა სახის პრობლემები გამოიკვეთა ამ ორწლიანი დისტანციური სწავლების პროცესში?
- ვინმემ ხომ შეიძლება წარმოიდგინოს იმ ბავშვების მდგომარეობა, რომლებიც შარშან მივიდნენ სკოლაში, წელს არიან მეორე კლასში და ისინი აღარ უნდა გასცდნენ სახლს. საკლასო სივრცე, მასწავლებელთან და კლასელებთან კომუნიკაცია, ამ ყოველივეს დეფიციტი ამ ბავშვებისთვის იქნება ჩვეულებრივი მოვლენა. ეს სერიოზული დარტყმაა მომავალზე. მაღალ კლასებში გვაქვს სხვაგვარი პრობლემები - გაუცხოების სინდრომი, მარტოობის შიში და მსგავსი ფსიქოლოგიური პრობლემები.
- ყოველივე ამის ფონზე შევადაროთ, რა ხდება ამ მიმართულებით მსოფლიოს წამყვან ქვეყნებში?
- მსოფლიოს ბევრი წამყვანი ქვეყანა მიხვდა, რომ ბავშვების ჩაკეტვა ბევრად წამგებიანი და ჯობს პანდემიის მიუხედავად ისწავლონ საკლასო ოთახებში. ყველა წამყავნი ორგანიზაცია და ქვეყანა ამბობს იმას, რომ ჩაკეტილობა უფრო დიდი დარტყმაა, სწორედ ამიტომ სასწავლო პროცესი ბევრ ქვეყანაში სკოლებში განახლდება.
გუშინ, 31 აგვისტოს, საკოორდინაციო საბჭოს გადაწყვეტილების მიხედვით, ცნობილი გახდა, რომ სასწავლო პროცესი სკოლებში და უნივერსიტეტებში 15 სექტემბრიდან 4 ოქტომბრის ჩათვლით დისტანციურ რეჟიმში განახლდება. ამასთან დაკავშირებით, "ვერსიამ" სტუდენტები გამოკითხა და დაინტერესდა, რას ფიქრობენ ისინი სწავლის ონლაინ რეჟიმში გაგრძელებაზე; რა სირთულეებს აწყდებიან და უშლით თუ არა ხელს დისტანციური სწავლება ხარისხიანი განათლების მიღებაში:
სალომე 23 წლის:
დისტანციურად სწავლებას ორი დადებითი მხარე აქვს, პირველი - დროის დაზოგვა, მეორე - შეგიძლია, ნებისმიერი ადგილიდან იყო ლექციაზე და ლოკაცია ამ დროს პრობლემა არ არის, მაგრამ დადებითზე მეტი უარყოფითი მხარე აქვს. სწავლების ხარისხი ბევრად დაბალია, ხშირია ტექნიკური ხარვეზები, რომელიც ასევე მოქმედებს ხარისხზე, არ არის ლექციები ისეთი “ცოცხალი” და აქტიური, როგორც აუდიტორიებში.
ნათია 22 წლის:
დისტანციური სწვლა მისაღებია კოვიდ სიტუაციის გათვალისწინებით , თუმცა არც ისე მარტივია ასეთ რეჟიმში მეცადინეობა. თან ახლავს გარკვეული სირთულეები როგორიცაა, ინტერნეტის კავშირის წყვეტა , ყურადღების გაფანტვა და ა.შ. ვფიქრობ, რაც შეიძლება მალე უნდა მოხერხდეს რეგულაციების შემუშავება, რომ დავბრუნდეთ აუდიტორიებში , წინააღმდეგ შემთხვევაში გაგვიჭირდება ხარისხიანი განათლების მიღება.
ანა 20 წლის:
ონლაინ რეჟიმში სწავლა არ მომწონს, რადგან შესაბამის ცოდნას ვერ ვიღებთ და გვიწევს კომპიუტერზე მიჯაჭვულობა. პანდემიიის ფონზე ერთადერთი ალტერნატიული გზა არის ონლაინ სწავლება, თუმცა სოფლებში ინტერნეტის პრობლემა გვაქვს და ხარჯი მეტია. რაც ყველაზე ცუდია, სოფლებში არ არის კარგი ინტერნეტი.
სალომე 22 წლის:
ჩემი აზრით, არაეფექტურია ონლაინ განათლების მიღება,ზოგიერთი ფაკულტეტი პრაქტიკას მოითხოვს, რომელსაც ონლაინ ვერანაირად ვერ გაივლი. ონლაინ ლექციებიც და გამოცდებიც არაეფექტური მგონია და ვთვლი, რომ ონლაინ გავლილი სემესტრი ფუჭი და არაფრისმომცემია.
ავთო 23 წლის:
მომწონს დისტანციური სწავლება და სამსახურიდან გამომდიანარე მირჩევნია გამოცდებიც დისტანციურად ვწერო. თუმცა, ვფიქრობ, გააჩნია რომელ ფაკულტეტზე სწავლობს სტუდენტი. ზოგიერთი მიმართულება ხშირ პრაქტიკებს საჭიროებს, ამიტომ მათთვის ონლაინ სწავლება ძალიან წამგებიანია.
ელენე 22 წლის:
ონლაინ სწავლის რეჟიმი ჩემთვის ნაყოფიერი არ არის, გასულ სემესტრებში არაერთ პრობლემას გადავაწყდი როგორც მე, ასევე ჩემი მეგობრები. მთავრი პრობლემას კი ცუდი ინტერნეტი წარმოადგენს. ჩემი სპეციალობის გათვალისწინებით, იძულებულები ვიყავი ონლაინ გამევლო პრაქტიკული სასწავლო კურსები, რამაც ვერ მიმიყვანა სასურველ შედეგამდე.
თორნიკე 24 წლის:
სტუდენტებს, რომლებიც აცრილები არიან უნდა ქონდეთ უნივერსიტეტში სიარულის უფლება. ზოგადად ონლაინ სწავლება ლექტორებისთვისაც და სტუდენტებისთვისაც ამარტივებს პროცესს იმ კუთხით, რომ დროს ზოგავენ, მაგრამ კომუნკიაცია და ხარისხიანი განათლების მიღების შანსი ასეთ დროს შედარებით ნაკლებია.
მარიამი, 23 წლის
ვფიქრობ, ონლაინ რეჟიმში ლექციების ჩატარება დროის დაზოგვაში გვეხმარება. თუნდაც, გზაში აღარ იკარგება დრო. თუმცა, სემინარების ონლაინ ჩატარება ძალიან დიდი სირთულეა, რადგან დიდ ჯგუფებში გამოკითხვის ან ცოდნის შემოწმება რთულდება. მე პირადად მაგისტრატურაზე ხელი შემიშალა, რადგან პრაქტიკული კურსების უმეტესობაში აირია სიტუაცია და რამდენჯერმე მოგვიწია საიტებზე მხოლოდ ვიზიტი. ამიტომ პრაქტიკული კურსებისთვის არის ძალიან შეუსაბამო ფორმატი. ჰიბრიდული ვარიანტი თუ იქნება, ბევრისთვის უფრო ხელსაყრელია.
ავტორი: ია გრიგალაშვილი
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრმა, მიხეილ ჩხენკელმა, საზოგადოებას განათლებისა და მეცნიერების განვითარების ათწლიანი გეგმა წარუდგინა. მინისტრმა ადრეულ ასაკში ბავშვების აღზრდისა და განვითარების ხელშეწყობაზე გაამახვილა ყურადღება და აღნიშნა, რომ სამინისტრომ ამ მიმართულებით არაერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი უკვე გადადგა. ამ ეტაპზე სისტემაში ინერგება ბილინგვური განათლება, რაც ხელს შეუწყობს სკოლამდელ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ეთნიკური უმცირესობების საჭიროებებზე მორგებული საგანმანათლებლო გარემოს შექმნას.
მიუხედავად იმისა, რომ მინისტრმა მთავარ პრობლემად სკოლის მიღმა დარჩენილი ბავშვები გამოყო, დღემდე არ ვიცით, კონკრეტულად რას აკეთებს სამინისტრო ამ ბავშვებისთვის. აქვე აღსანიშნავია, რომ კორონაპანდემია დასრულებული არაა და არც ვიცით, როდის დასრულდება, ამიტომ ონლაინ სწავლების ხარისხის გაუმჯობესება სამინისტროსთვის, წესით, პრიორიტეტული უნდა იყოს. ახლაც გართულებული პანდემიური ვითარების გამო შესაძლოა, სწავლა ისევ დისტანციურ რეჟიმში გაგრძელდეს, ამიტომ მინისტრს განათლების განვითარების 10-წლიან გეგმაში ონლაინ სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებაზე მეტი უნდა ესაუბრა და უნდა დაგვენახა, რას აკეთებს განათლების და მეცნიერების სამინისტრო იმისთვის, რომ ბავშვებმა საქართველოში დისტანციური სწავლების აუცილებლობის პირობებში ხარისხიანი განათლება მიიღონ. ჩხენკელის მიერ წარმოდგენილი გეგმის შეფასება „ვერსიამ“ განათლების ექსპერტსა და პედაგოგს, დათო ფერაძეს სთხოვა, რომელმაც საუბარი ბილინგვური სწავლების შეფასებით დაიწყო და განმარტა, რომ დღესდღეობით შედეგს ვერ გამოიღებს, რადგან რეგიონებში ამის სურვილი არ არსებობს:
„ბილინგვურ რეგიონებში (იგულისხმება ორენოვანი მოსახლეობა) არის ადგილები, სადაც ადამიანების ინტეგრირება ვერ ხდება ენის ბარიერის გამო. ეს პრობლემა ბუნებრივია, სხვა პრობლემებსაც წარმოშობს. მაგალითად, ჩვენ რომ ჩავიდეთ ქვემო ქართლში ან სამცხე-ჯავახეთში იმის მიუხედავად, რომ გახანგრძლივებულად ისწავლება ქართული ენა, მაინც არ იციან ამ ადამიანებმა. ამ პრობლემის მოსაგვარებლად სხვა სახელმწიფოებრივი მიდგომაა საჭირო და არა მაგალითად, ბილინგვური განათლება. ამასთან დაკავშირებით ძალიან ზოგადი იყო მინისტრის განცხადება, რადგან ამას მთელი რიგი პროგრამების შემუშავება სჭირდება, ორენოვანი სახელმძღვანელოები და რაც მთავარია, მასწავლებლებს უნდა შეეძლოთ საგნის ორენოვნად სწავლება. ბილიგვური განათლება აზრობრივად გულისხმობს ამას, მაგრამ მთავარი ისაა, რამდენად შედეგიანი იქნება ამ რეგიონებში ეს პროგრამა, რადგან ქართულის და ისტორიის მასწავლებლებს ბოლო ათწლეულია, სახელმწიფო აფინანსებდა და უშვებდა სხვადასხვა რეგიონში მსგავსი პროგრამით, მაგრამ შედეგი მაინც არ გვაქვს, ან გვაქვს ძალიან უმნიშვნელო.
ამის ფონზე ვფიქრობ, რომ არ ექნება შედეგი ამ პროგრამას, რადგან მოსწავლე უნდა ხედავდეს ამის აუცილებლობას და თვითონვე უნდა ჰქონდეს ამის სურვილი. მაგალითად, სამცხე-ჯავახეთში სომხურენოვან მოსახლეობაში ამის სურვილი ნაკლებია, რადგან ისინი კონტაქტობენ ერევანთან, კომუნიკაცია მეტი აქვთ სომხეთთან, ეს ფაქტორი იწვევს სურვილისა და აუცილებლობის არარსებობას. მსგავსი სიტუაციაა ქვემო ქართლშიც. საჭიროება იწვევს ბილინგვური სწავლების სურვილს, ამიტომ რაღაცნაირად სახელმწიფომ უნდა იფიქროს იმაზე, როგორ შეიქმნას ამის სურვილი მოსახლეობაში.“
ფერაძე განათლების მინისტრის მიერ წარმოდგენილ ათწლიან გეგმაზე ამბობს, რომ ეს მხოლოდ იდეებია და ბოლო ათ წელში დაახლოებით 15-ჯერ წარადგინეს მსგავსი გეგმა, რაც მხოლოდ იდეებს გულისხმობს.
„ბოლო ათ წელიწადში დაახლოებით 15-ჯერ იყო წარმოდგენილი ათწლიანი განვითარების გეგმა და ყველა წარმოდგენილ გეგმაში იყო მხოლოდ იდეები. ამ გეგმაში ისეთი არაფერი არ არის, რომ ვინმე გააოცოს. სამწუხაროდ, გამოდის ისე, რომ ჯერ ისედაც მცირე დაფინანსებაა და ეს დაფინანსებაც ხმარდება არა იდეების განვითარებას, არამედ მხოლოდ იდეებს.
სამინისტრო ამბობს, რომ ევროპულ ხარისხს უნდა დაეწიოს საქართველოს განათლების სისტემა, ევროპულ ხარისხს მხოლოდ განათლება როგორ დაეწევა, თუ მასწავლებლის ანაზღაურება არ შეიცვლება, ასევე სკოლის მენეჯმენტს უნდა ჰქონდეს მორალური უფლება, მოსთხოვოს ნორმალური მუშაობა მასწავლებელს. აქედან გამომდინარე, თუ უნდათ განათლების ხარისხნის განვითერება, მასწავლებლის ანაზღაურებაც უნდა დაეწიოს ევროპულ ხარისხს.“
პანდემიის მძიმე ფონზე, როცა სკოლის მოსწავლეებს თვეების განმავლობაში უწევთ დისტანციური სწავლება, არსებობენ ბავშვები სხვადასხვა რეგიონში, სადაც ტექნიკის ან ინტერნეტის არარასებობის გამო ვერ იღებენ ან დაბალი ხარისხით იღებენ დისტანციურ განათლებას. სწორედ ონლაინ სწავლების არაერთ პრობლემაზე საუბრობს დათო ფერაძეც და აცხადებს, რომ სკოლებს დისტანციური სწავლების დროს ბავშვების არმისვლით დაზოგილი თანხა ონლაინსწავლების გაუმჯობესებისთვის უნდა მოეხმარათ:
„როდესაც პირველად ონლაინრეჟიმზე გადავიდა სწავლება, მაშინვე შევთავაზე სამინისტროს, რომ თანხა, რაც სკოლას ბავშვების არმისვლით შეეძლო, დაეზოგა, მაგალითად: კომუნიკაციის, გაზის, ელექტროენერგიის და სხვ. ეს დანაზოგი საკმაოდ დიდი თანხა იყო, მაგრამ რეალურად სად წავიდა, არავინ იცის. სავსებით შესაძლებელი იყო, ეს დანაზოგი იმ ბავშვებს მოხმარებოდათ, რომლებიც მოკლებულები იყვნენ დისტანციური სწავლების დროს ტექნიკას და ინტერნეტს. ეს კითხვა, რომ დავსვი, პასუხი ვერ მივიღე. სრულიად საფუძვლიანი ეჭვი არსებობს იმის, რომ ეს თანხა გადანაწილდა ვიღაცების ჯიბეში. მე შევთავაზე იმ პერიოდში, რომ ასეთ მოწყვლადი ჯგუფებისთვის, ვისაც არ აქვს შესაძლებლობა ტექნიკის და ინტერნეტისა, შეესყიდათ ინტერნეტი და ტექნიკური საშუალებები. ისე, რომ ხელმისაწვდომი ყოფილიყო ყველა ბავშვისთვის განათლება, ეს ხომ საქართველოში ყველა ბავშვის კონსტიტუციური უფლებაა. ეს უნდა გაეკეთებინა სახელმწიფოს, მაგრამ ძალიან ბევრი ბავშვი დარჩა ონლაინ სწავლების გარეშე და არაფერი გაკეთდა მათთვის.“
ლევონ ხეჩოიანი (1955-2014) ცნობილი სომეხი პროზაიკოსი,
წარმოშობით სამცხე-ჯავახეთიდან. სომხურიდან თარგმნა გელა გელაშვილმა
თბილი, კოკისპირული წვიმა მოდიოდა. ჩვენს სოფელში მსგავსი წვიმა აქამდე არასდროს მოსულა. მთებში თოვლი ერთბაშად დადნა და სოფლის შუა გამავალმა მდინარემ ქუჩები თვალის დახამხამებაში გაავსო. ყველანი სახურავებზე ასულიყვნენ და შიშჩამდგარი თვალებით სკოლის საპირფარეშოს სახურავზე მარტოდდარჩენილ რუსული ენის მასწავლებელს უცქერდნენ. ვუყურებდით და ვფიქრობდით, რომ მისი გადარჩენა შეგვეძლო. როდესაც ყვითელმა ღვარცოფმა სახლებიც გაავსო და იქიდან ახალშობილი ბატკნები, ფიცრები და ყუთში ჩამსხდარი კვერცხისმდებელი ქათმები გარეთ გამოიტანა, თითოეული ჩვენგანი კვლავ ფიქრობდა, რომ ცურვით შეიძლებოდა სკოლის საპირფარეშოსთან მისვლა და რუსული ენის მასწავლებლის გადარჩენა.
თბილი წვიმის ქვეშ იგი მდუმარედ იდგა, მაღალქუსლიანი ფეხსაცმელი გაეხადა და ხელში ეჭირა, საშველად არავის უხმობდა, არ ტიროდა. როდესაც ყვითელი ნიაღვარი ომის გმირ ჰაიროს სახლში შევარდა, იქიდან მისი წყვილი ჩასადგმელი ფეხები გამოიტანა და თან წაიღო, თითოეული ჩვენგანი კვლავ დარწმუნებული იყო, რომ რუსული ენის მასწავლებლის გადარჩენა შეეძლო. საჭირო იყო არა პირდაპირ, არამედ სკოლის ეზოს ზედა ბოლოდან გაგვეცურა, რათა წყლის დინებას საპიფარეშოსთან მივეყვანეთ.
ის მუქი ფერის ტუჩის საცხს იყენებდა, საუბრისას ქერა თმას მსუბუქი მოძრაობით უკან იწევდა და გაღიმებისას ლოყაზე პატარა ჩაღრმავება უჩნდებოდა. სოფლელები ამბობდნენ, რომ ბრიუსოვის „ანგლო-რუსული“ ჰქონდა დამთავრებული, მაგრამ წესიერად არავინ იცოდა, რას ნიშნავდა ეს - „ანგლო-რუსული“. უბრალოდ, ეს უცხო სიტყვები ჩვენ გვახსენებდა, რომ იქ, ციურ სულებს მიწიერნი ასხვაფერებენ, რომ ეს სიტყვები მას ყველაზე მეტად შეეფერება და ვერცხლის ჟღერადობას სძენს.
შეყვარებული ბიჭები მას სკოლის გზაზე აჩერებდნენ და შორეული მეგობარი გოგონებისთვის დეპეშის ტექსტის შედგენაში დახმარებას სთხოვდნენ, თან თვალებდახრილი ეუბნებოდნენ: „შენ ძალიან გგავს, გაღიმებისას მასაც ლოყაზე პატარა ჩაღრმავება უჩნდება“. ჯარში მიმავალ ბიჭებს გულის ჯიბეში მისი შეთხზული პოეტური ტექსტები ედოთ. მერვე, მეცხრე და მეათეკლასელი ბიჭები ულვაშს უშვებდნენ, ხოლო მეშვიდეკლასელები - შარვლების გაუთოებას დებსაც კი არ ანდობდნენ. ერთხელ მექანიზატორ სედრაკს მისთვის უთქვამს: „ინგლისი ძალიან მიყვარს, ვერ მომიყვები მათთან ხორბალს რა ტექნოლოგიით თესავენო?“. სოფლიდან რამდენიმემ თავისი ცოლი ახალქალაქშიც კი წაიყვანა, რომ თმა ნვარდის მსგავსად შეეჭრათ.
როდესაც წელზე თოკმობმული რამდენიმე მამაკაცი ხის ტაშტებში ჩასვეს, რათა გაეცურათ და შენობაში დარჩენილი ჰაირო გადაერჩინათ, დასაკლავი პირუტყვივით რომ ბღაოდა, ყვითლად მოზვირთულმა ტალღებმა ტაშტები კედელ-კედელ ახეთქა და თვალის დახამხამებაში დაამსხვრია. მაშინაც კი თითოეული ჩვენგანი დარწმუნებული იყო, რომ სკოლის საპირფარეშოსთან მისვლა შეიძლებოდა, ოღონდ საჭირო იყო, არა თუ დინების მიმართულებით, არამედ საპირისპიროდ გაცურვა, მორევს რომ არ ჩაეთრიე. ასე თუ ვიმოქმედებდით, შეგვეძლო ადგილამდე მისვლა და ნვარდის გადარჩენა. შენობის შიგნით ჰაირო ბღავოდა, იხრჩობოდა. მამაკაცებმა სახურავი ჩაანგრიეს და მისი ფეხებმოკვეთილი, ხორცისგუნდა სხეული თოკებით ასწიეს, ზევდან გაიყვანეს.
მდინარე ბობოქრობდა, ფრინველთა ბუდეები და ხის ხმელი ტოტები მოჰქონდა, თაღოვან ხიდს აყრიდა. როდესაც თვალის დახამხამებაში ხიდი ნაპირს მოსწყდა და ტალღებზე კოტრიალით გაუჩინარდა, თითოეული ჩვენგანი კვლავ დარწმუნებული იყო, რომ საპირფარეშომდე მისვლას ცურვით შესძლებდა და თოვლგამლღვალ გაყინულ წყალში ფეხი თუ გაუშეშდებოდა, ნემსით დაიჩხვლეტდა. შემდეგ მდინარის სწრაფმა დინებამ ძირფესვიანად მოგლეჯილი უზარმაზარი ხე ჩამოიტანა. ხე დინებას მოსწყდა, სკოლის ეზოში შევიდა და რწევა-რწევით ქვევით დაეშვა. ეს მომენტალურად მოხდა და ყველამ ერთდროულად შენიშნა, თუმცა თითოეული ჩვენგანი დარწმუნებული იყო, რომ მოცურავე ხე ხელს ვერ შეუშლიდა, მასთან შეხვედრის შემთხვევაში შეიძლებოდა ჩაეყვინთა, მერე მინდვრის ყვავილების სურნელის მქონე სუნამომოპკურებულ ნვარდისთვის მხრებზე ხელი მოეხვია, თბილ და თავსხმა წვიმაში, ყვითელ ტალღებზე ზურგზე დაწოლილს გაეცურა და იგი სახურავებამდე მიეყვანა.
მსხვილტანიანი ხე სკოლის აივნის ხის ბოძებს გამოედო, დარტყმისგან ეკლესიის სამრეკლოდან მოტანილი სკოლის ზარი ლავგარდნიანად მოსწყდა და წყალში ჩაიძირა. ხემ მიმართულება შეიცვალა. ტრიალ-ტრიალით მძიმედ მოძრაობდა. ნვარდმა ეს თავადაც შენიშნა. სახურავზე ჩამოჯდა. კედელზე გადმოკიდებულ ფეხებს უკვე ყვითელ მღვრიე წყალს უწვდენდა. შიშველ ფეხებზე ფეხსაცმელი ჩაიცვა, ისევ გაიხადა, წინდის ჩაცმა დაიწყო და მერე - ფეხსაცმლის. შეკრებილთაგან ვიღაცამ თქვა: „ამას რა აზრი აქვს?..“. შემდეგ ვერ შევძელით გახსენება, ვიღაცამ ეს ხმამაღლა თქვა თუ თითოეულმა ჩვენგანმა მხოლოდ ფიქრში ამოთქვა. როდესაც მან მეორე წინდა და ფეხსაცმელიც ჩაიცვა, ყველა მიხვდა, თუ როგორ უზომოდ სჯეროდა ნვარდს ცხოვრების, თუ რატომ არ ტიროდა და შველას რატომ არ ითხოვდა.
შეკრებილთაგან ვიღაცამ თქვა - „ჩაცმას რა აზრი ჰქონდა?..“ და სწორედ იმ მომენტიდან თითოეულ ჩვენგანს უკვე აღარ სჯეროდა, რომ ცურვით შესძლებდა ნვარდამდე მისვლას და მის გადარჩენას. ხემ, როგორც ასანთის კოლოფი, საპირფარეშო ისე გააფრიალა. ჩაძირული ნვარდი ყვითელ წყალზე აღარ გამოჩენილა, არცერთი წამით აღარ გამოჩენილა. შეკრებილი მამაკაცები შურითა და სიძულვილით უყურებდნენ ომში ფეხებდაკარგულ ჰაიროს. თბილი და კოკისპირული წვიმა არ წყდებოდა.
ოთხი დღის შემდეგ წყლებმა უკან დაიხია. მისი სხეული და სამრეკლოს ზარი სოფლიდან ძალიან შორს, მდელოზე დაშლამული და წყალმცენარეებით დაფარული იპოვეს. დედაქალაქში მცხოვრები დამწუხრებული მშობლები ჩამოვიდნენ და მდიდრული მანქანით კუბო წაიღეს.
ზარი შლამისგან გაწმინდეს და შეკეთებულ ლავგარდანზე კვლავ ჩამოკიდეს. მას დაკარგული ჟღერადობა დაუბრუნდა. მამაკაცები კი, რომლებიც შუაღამისას დაფეთებული წამოხტებოდნენ ხოლმე, ერთხმად აცხადებდნენ, რომ იმ მომენტში ზარს ვიღაც რეკავდა. დანარჩენებმა შუაღამემდე იფხიზლეს და ზარის რეკვა მათაც გაიგეს. სოფლის თავზე მოლივლივე, ფრთაგაშლილი ღელვისგან შუშები ზრიალებდნენ და კლებად ღამეში, კვლავ და კვლავ, შორეული ფრთების ტყლაშუნი ისმოდა.
ვარდგეს პეტროსიანი
სომხურიდან თარგმნა გელა გელაშვილმა
დღე და ცხოვრება
ზღვა იმიტომა არი ზღვა, რომ ზოგჯერ ნაპირებიდან გადმოდის ხოლმე, აოხრებს კიდეც. ნაპირებიდან თუ არ გადმოვა, შეიძლება დაჭაობდეს ან უზარმაზარ გუბედ იქცეს.
ადამიანი იმიტომა არის ადამიანი, რომ ზოგჯერ ისიც უნდა გადმოვიდეს თავის ნაპირებიდან, საკუთარი ბედისწერის წინააღმდეგ აჯანყდეს, ისეთი რამე თქვას, რასაც დანარჩენ დღეებში თავის თავში ახრჩობს, თუმცა მერე ზღვასავით უნდა დამშვიდდეს... დამშვიდდეს, მომდევნო ღელვამდე.
სამუშაო დღის ყველაზე სანუკვარი მომენტი შესვენებაა. სულ ორმოცდახუთი წუთი გრძელდება, მაგრამ ჩვენ მას მთის კევივით ვწელავთ და ვაგრძელებთ. ზარის დარეკვამდე, ჯერ კიდევ ათი-თხუტმეტი წუთით ადრე, ფანქარს და სახაზავს საზეიმოდ დაბლა ვდებთ - მის უდიდებულესობა შესვენებას ველოდებით, რომელიც ჩვეულებრივ, ზარის დარეკვაზე მოდის და ზარითვე მიდის. საშინლად არ მიყვარს ზარის ხმა - გეგონება ამ ქვეყნად საათი არ არსებობდეს. ზარი, ჩვენი შეფის მიგნებაა და ნება რომ მისცე, სამყაროში ყველაფერს ზარის დარეკვაზე მოაწყობდა - ზარზე დავიბადებოდით, ზარზე შევუღლდებოდით, ზარზე მოვიწყენდით, ცრემლებსაც ზარზე შევიმშრალებდით და მეუღლეებსაც კი ზარზე დავცილდებოდით... (ეს უკანასკნელი კი, მგონი ცუდი არ იქნებოდა - ვინ იცის, ახლა უკვე რამდენი წყვილია შეგროვილი და ზარის დარეკვას უცდის).
საათს დავცქერი, ათი-თხუთმეტი წუთიღა დარჩა. არმენი სიგარეტის კოლოფსა და ასანთს ჯიბიდან იღებს, ნახაზზე დებს - ის თავგამოდებული მწეველია, ჩვენს ოთახში ერთადერთი მამაკაცი, ხოლო ჩვენ მისი „ჰარემი“ - „წარუმატებელი მამაკაცის ნუგეში“. მერიც ეწევა, უყვარს, როცა ამას სასადილოში ან კრების დროს დემონსტრაციულად აკეთებს: „ქალებისთვის ხომ შეიძლება?“ - კითხულობს. ყოველთვის კარგი სიგარეტი აქვს, ერთხელ მეც შემომთავაზა, გავსინჯე, „სალემი“ იყო, მგონი, იმ სიგარეტის სახელი - ტკბილსურნელოვანი, სპეციალურად ქალებისთვის. მერი ახლა ცქმუტავს, სკამზე მოუსვენრად მოძრაობს, თითქოს ზღარბზე იჯდეს, თვალი კარისკენ უჭირავს. ვის ელოდება? არამუჰის ტყავის ძველი, გაცვეთილი ჩანთა უჯრის სიღრმიდან დღის სინათლეზე გამოაქვს. შესვენებაზე ბაზარში შესვლა უნდა მოასწროს, რომელიც ჩვენს საპროექტო სახელოსნოდან ძალიან ახლოს არის. არამუჰი კარგი გოგოა. „საღამოს ისევ სტუმარს ველოდებით, - წყნარად ჩამჩურჩულებს, - არ ვიცი, ვაზის ნედლი ფოთოლი თუ იქნება?“. ჰასმიკი და სედა ჩვენს მატერიკზე ახალმობინადრენნი არიან, ორი-სამი თვე იქნება რაც ჩვენთან მუშაობენ, თვითონაც არ იციან რას აკეთებენ, თუმცა მთელი დღე ნახაზებს უსხედან. ახლა მათ სარკე, ტუჩსაცხი, ფანქარი ამოუღიათ და თავიანთ ლამაზ ცხვირ-პირს ჩქარ-ჩქარა იწესრიგებენ. სედა კაშკაშა წითელ პომადას ისვამს. არადა, ამის აუცილებლობა სრულებით არ აქვს. არამის მაგიდა ჩემგან საკმაოდ შორს დგას, მაგრამ ვამჩნევ, რომ შეფარვით მაკვირდება. ჩვენ მას რენტგენ-არამს ვეძახით, ადამიანთა გუნება-განწყობილების ამოცნობის გასაოცარი სპეციალისტია. სამი-ოთხი დღეა ჩაძიებული მითვალთვალებს, ვიცი, დღესაც მეტყვის - „რა მოხდა? შენს თავს საერთოდ არ ჰგავხარ“. არადა, იქნებ სწორედ ახლა ვგავარ საკუთარ თავს? „არ მოდიხარ? - მეკითხება არამუჰი, ხდება ხოლმე, რომ ბაზარში ერთად მივდივართ, - ათასჯერ გავაფრთხილე ჩემი ძვირფასი მეუღლე: - თუ სტუმარს ეპატიჟები, ორი დღით ადრე მაინც მითხრი“. „არა, არ მოვდივარ, - ვეუბნები მე, თუმცა ვიცი, რომ სახლში არაფერი მაქვს, - ბიბლიოთეკაში უნდა შევიარო“. „კარგი იქნებოდა სახლში მოსული სტუმრებისთვისაც რომ თითო-თითო წიგნი მიგვეცა, წაიკითხავდნენ და წავიდოდნენ, - იცინის არამუჰი“. „კულინარიული წიგნის მიცემა შეიძლება, - მეც, ჩემი ჭკუით, ვითომდა ენავმახვილობ, - დაე, მოვიდნენ, სასურველი კერძები წაიკითხონ და დანაყრდნენ“.
და აი, სანატრელი ზარიც გაისმა. ყველა კარისკენ იჩქარის. არამი დიდხანს, კვლავ რაღაცნაირი იდუმალი მზერით მითვალთვალებს.
- ცვილის იაფფასიან თოჯინას დაემსგავსე, - მეუბნება, - ოჯახში სარკე არ გაქვთ?
- გვაქვს. ოთხი ცალი. ჩასახედი არაფერია.
მესამე სართულის საპირფარეშოში გავრბივარ. იქ უკვე ჩვენები ფუთფუთებენ - ზოგი ფეხსაცმელს, ზოგიც წინდას იზომავს. მერის ფეხზე (ლამაზი ფეხები აქვს „დასაწვავს“) წითელი, საუცხოო ფეხსაცმელი ჩაუცვამს, საზეიმოდ წინ და უკან დააბიჯებს და თან თვალი სარკისკენ უჭირავს.
- ქალს ასეთი ფეხსაცმელი რომ გეცვას, ფულიანი საყვარელი უნდა გყავდეს, - ამბობს და წკრიალა ხმით იცინის.
კარგი კბილები აქვს „დასაწვავს“. სარკესთან მივდივარ. სახეზე, მართლაც, ცვილის იაფასიანი თოჯინის ფერი მადევს, თმაც იგივე საზიზღარი თოჯინასავით მაქვს, ტუჩსაცხის კვალიც კი არსად ჩანს - ადამიანი იფიქრებს, რომ თითქოს ცოტა ხნის წინ ვიღაცისთვის საფუძვლიანად მეკოცნოს. „როგორც კინოში“ - იტყოდა აშოტიკი. სახის პუდრი არ მაქვს.
- პუდრი შეიძლება, ჰასმიკ?
- ოჰო, - ამბობს მერი, - ყოფილი ქალიშვილი ანუშიკი პაემანისთვის ემზადება. შეფმა დაგიძახა?..
- დამიძახა, - ჰასმიკის პუდრს სახეზე ჩქარ-ჩქარა ვისვამ, კარებს ვიჯახუნებ და დერეფანში გავდივარ. საუცხოო ფეხსაცმელია - ერთ ქალს ჩამოაქვს, მერის ნაცნობია, თავისი ფასი ალბათ ორმოცდაათი-სამოცი მაინც იქნება, ასად ყიდის, ლამის ჩემი ერთი თვის ხელფასია.
კედელთან მდგარი არამი სიგარეტის მუქლურჯ ბოლს ხარბად ექაჩება.
- მოწევ? - მეუბნება, - შენ მგონი შეფი გეძახდა. მადონამ გიკითხა.
მადონა ჩვენი მდივანია, საკმაოდ შეუხედავი გოგო. ესეც, შეფის პრინციპული მიდგომებიდან ერთ-ერთია: „მდივანი შეუხედავი უნდა გყავდეს, - ამბობს ის, - ყველა თვალსაზრისით ეს უსაფრთხოა - ცოლი არ ეჭვიანობს, მეგობრებს შენი არ შურთ და თავადაც მშვიდად მუშაობ“. მამაკაცისთვის, ალბათ, დიდ საფრთხეს წარმოადგენს, როცა კედელსმიღმა მუდმივად მომხიბვლელი ქალი ზის და ზარის ღილაკის თითოეულ დაჭერაზე ვალდებულია მასთან ოთახში შევიდეს. „მადონა“... ასე მას ჩვენ ხუმრობით ვეძახით, თორემ მისი ნამდვილი სახელი ლუსიკია. ეს რომ გაიგოს, ეწყინება. როგორც ღვიძლი ქალიშვილი, ისე უფრთხილდება შეფს.
- ერთადერთი რაც გაგვაჩნია, შესვენებაა, - ვეუბნები, - შეფი მოიცდის. ფსიქოლოგი უნდა გამოსულიყავი, არამ, ან მღვდელი, ცოდვების მიმტევებელი. პროფესია შეცდომით აირჩიე. გთხოვ შემეშვა, შენი ფსიქოანალიზისთვის იქნებ სხვა ბაჭია გენახა.
- მოწიე, - ამბობს არამი, - სახეზე ცოტა ფერზე მოსულხარ.
- გარეგნულად, - ვეუბნები და აუჩქარებელი, რაღაცნაირად დაბნეული ნაბიჯებით ვეცლები.
დღეს ბიბლიოთეკაში აღარ წავალ. აშოტიკს ტანკს დავპირდი, დიდი ხანია დავპირდი და დრო არ მქონდა, მაღაზიაში შემევლო. გუშინ საბავშვო ბაღიდან ერთი ტანკი ჩუმად წამოიღო, უხერხულია, დღეს აუცილებელად ვუყიდი. მისი ძვირფასი მამა კი, ვიცი, ტანკის მყიდველი არ არის.
არამი შესანიშნავი არქიტექტორია, ჩვენი შეფის სტუდენტობის მეგობარი, მაგრამ ერთმანეთი არ უყვართ. არამი მას დემონსტრაციულად შენობით ელაპარაკება. ასე ბევრს რატომ ეწევა არამი? და საერთოდ, რატომ ეწევიან მამაკაცები? მგონი მეც ფროიდი გავხდი. ძალიან კარგი, სამსახურის მერე მაღაზიაში შევივლი და ტანკს ვიყიდი.
აშოტიკთან ერთად მაღაზიაში შესვლა სახიფათოა - რომ მიუშვა, მთელ მაღაზიას ხელს მოხვევს და თან წამოიღებს. ქუსლების კაკუნით მადონა მიახლოვდება.
- ქალბატონო ანუშ, შეფი გეძახით. თქვენთვის არ უთქვამთ?
- მითხრეს, ქალიშვილო ლუსიკ.
- დღეს არ შეუსვენია, - ამოიოხრა ლუსიკმა, - საუზმე როგორც შევუტანე, ისევ ისე ხელუხლებელი უდგას მაგიდაზე.
- შენ თუ ისაუზმე?
ლუსიკი ენის ბორძიკით კიდევ რაღაცას მეუბნება, შემდეგ ბეჭედს მიჩვენებს, ალბათ ვერცხლისაა.
- ხომ კარგია? გუშინ ჩემი დაბადების დღე იყო.
- კარგია, - ვეუბნები მე. ალბათ ბიჭებიდან რომელიღაცამ აჩუქა, რამდენიმე დღე ბედნიერი ივლის გოგო. რაღაც ერთგვარი სიბრალულით ვუყურებ მადონას და ვფიქრობ - ვინმეს, თუნდაც ერთს მაინც შევბრალებოდი მეც.
ჩვენი შეფი საკმაოდ მექალთანეა. „მექალთანეს“ - ეს, ჩვენ ვეძახით, თორემ თავად უყვარს იმის თქმა, რომ „ქალის დიდი პატივისმცემელია“. „მამაკაცობის პირველი ნიშანი ქალის პატივისცემაა, - უყვარს ამის გამეორება, განსაკუთრებით, ჩვენს წვეულებებზე, როცა თანამშრომელი ქალებით გარშემორტყმულია და ცოტა ნასვამი, - ქალი, ღმერთის დაპროექტებული ყველაზე სრულყოფილი შენობაა, - მე თავადაც, დიდი სიამოვნებით დავაპროექტებდი ქალს“. „შენ ტიპურ პროექტს შექმნიდი, - მწარედ უკბინა არამმა, - ყოველი ქალი კი მხურვალე წარმოსახვის ინდივიდუალური პროექტის პირმშოა“. „წარმოსახვის? კარგად თქვი, - ვალში არ დარჩა შეფიც, - შენთვის ქალები მხოლოდ შენს წარმოსახვაში არსებობენ, ჩემი ქალები კი რეალურნი არიან, თუნდაც ტიპური პროექტით შექმნილნი“. ამ კაცზე რატომ ვარ გაღიზიანებული, არ ვიცი. როდესაც სამი-ოთხი წლის წინ სამსახურში მიღებდა, ოქროს მთებს დამპირდა. როცა აშოტიკი დაიბადა და იძულებული გავხდი მესამე კურსიდან გამოვსულიყავი, მითხრა, რომ საღამოს დასწრებულზე სწავლაში მომეხმარებოდა. არაფერი გამიკეთა. მართალია, სწავლის დასრულება როგორღაც მაინც შევძელი, მაგრამ დღემდე იგივე გაცვეთილ სკამზე ვზივარ. არცერთ წესიერ პროექტში მონაწილეობა არ მიმიღია, მხოლოდ წვრილმან რამეებში და ტიპურ პროექტებში მრთავს, დავიღალე. სინათლე არ არის, მეჩვენება, რომ გრძელ და ბნელ დერეფანში მივდივარ, რომელსაც დასასრული არ აქვს და ყველაზე შორეულ ბოლოშიც კი სინათლე არ ჩანს.
შეფს მაგიდაზე ნახაზები გულმოდგინედ გაუშლია, მომეჩვენა, რომ რაღაცას გააფთრებით შლის და ხაზავს, მარცხენა ხელის თითებს შორის სიგარეტი ბოლავს.
- საფარიანო? - ამბობს, - ბოლოს და ბოლოს მოხვედი? - თავსაც კი არ სწევს მაღლა, - სანამ შენ საბავშვო ბაღის დაპროექტებას მორჩები, იქამდე იმ უბნის ყველა ბავშვი დაოჯახებას მოასწრებს. რისი იმედი გაქვს?
ის მე კი არ მელაპარაკება, თავისთვის ცხვირში დუდღუნებს - საუბრის დროს თანამოსაუბრეს უყურებენ მაინც, თვალებში თუ არა, მისი მიმართულებით მაინც ან დაჯდომას სთავაზობენ. ალბათ სხვა რამის გამოა უკმაყოფილო და განტვირთვის საგანი მე ვარ. მის ოთახში ათი ათასი სკამი დგას, მაგრამ მე კვლავ ფეხზე ვრჩები. ერთი ამ „ქალის დიდ პატივისმცემელს“ დამიხედეთ. ვიბნევი, მაგრამ ჩემში რაღაც გახელება იღვიძებს, საკმაოდ თავხედური ქცევით სკამს ჩემსკენ ვწევ და მის პირისპირ ვჯდები. მას მოსწონს, როცა ქალები ასე სხდებიან.
- მუნჯიც ხარ, საფარიანო? - ბოლოს და ბოლოს, ის თავის საბუთებს წყდება და ჩემი მიმართულებით იყურება, თუმცა კვლავ ზედ არ მიყურებს. ამისთვისაც მადლობელი ვარ. მის მზერაში, როდესაც რომელიმე ქალს უყურებს, ყოველთვის ხელებს ვხედავ, გრძელ, სველ თითებს, რომლებიც ქალს ჩქარ-ჩქარა და ნერვიულად აშიშვლებენ - ამჯერად ეს არ დამინახავს. ცივი და იქ არმყოფის მზერით იყურება. - ნახაზები, საბავშვო ბაღის ნახაზები სად არის? მხოლოდ შიდაკვანძები უნდა მოგერგო, წარმოსახვის დიდი აღმაფრენა არ სჭირდებოდა. - და კვლავ თავის წინადადებას იმეორებს, რომელიც ალბათ ძალიან მოეწონა, - სანამ მორჩები, ალბათ ყველა ბავშვი დაოჯახდება.
- და რამდენიმე მათგანი, ალბათ, გაყრასაც მოასწრებს, - რამდენადაც შესაძლებელია, შხამიანად ვპასუხობ მე. შეფს თვალებში გაკვირვების ნაპერწკლები უელავს:
- იქნებ პარიზიდან გაქვს მოწვევა? როდის მიემგზავრები? რას დააპროექტებ? - კომედი ფრანსეზის ახალ შენობას? ეს, ჩვენი საპროექტო სახელოსნოსთვის დიდი პატივი იქნება, წინააღმდეგი არ ვიქნები. როდის?..
მის თვალებში გაკვირვება მეტალის ელვარებას იძენს და ის უკვე პროკურორივით საუბრობს.
- თვის ბოლომდე გაძლევ ვადას, საფარიანო!
საფარიანო, საფარიანო.., თითქოს სახელი არ მქონდეს, მითუმეტეს, რომ ეს სულელური - „საფარიანი“, მეუღლის გვარია, ერთადერთი რამ, რაც დღემდე დიდსულოვნად მაჩუქა. თვალებიდან ნაპერწკლებს ვყრი და უცებ, არ ვიცი როგორ - ტირილს ვიწყებ. შეფი თითქოს მოლბა, თუ ეშინია? მგონია, რომ ახლა რაიმე თბილ სიტყვას მეტყვის, მანუგეშებს, ჩემი ცხოვრებით დაინტერესდება.
- მაშასადამე, თვის ბოლომდე, - უფრო მშვიდად, ყოველგვარი ნერვული შეტევების გარეშე, ზედმიწევნით გულგრილად მიმეორებს, - შეგიძლია წახვიდე.
მთლიანად დამსხვრეული ვარ, თითქოს ვიღაცას გავეწკეპლე, ვდგები, კარისკენ მივდივარ, ცრემლების მოწმენდაც კი მავიწყდება. ამ ადამიანისგან რა მინდა? - ჩემი საქმეა, უნდა გავაკეთო. მაგრამ ხომ მახსოვს, სამი-ოთხი წლის წინ სამსახურში როგორ მიმიღო? ნახევარი საათი, განუწყვეტლივ, თავის ვრცელ ოთახში ბოლთას სცემდა, მე ვიდექი, დამტკბარი ღიმილით მიდი-მოდიოდა, მსუბუქ კითხვებს მისვამდა, თავიდან ფეხებამდე მათვალიერებდა. თვალებში თითქოს იუპიტერები ესხდნენ, რომლებიც ყველა მხრიდან მინათებდნენ, შიგნიდანაც კი. ახლა ვხვდები, რომ ეს უსირცხვილო ჩემს აღნაგობას სწავლობდა. შემდეგ, ბოლოს და ბოლოს მანტოს გახდა შემომთავაზა, თავად გამხადა, აუჩქარებლად, შეფარული ალერსით, საზეიმო განწყობით წაიღო და კარადაში დაკიდა, გეგონება ღამე მასთან დასარჩენად მოვსულიყავი.
ნაბიჯებს აუჩარებლად სასადილოსკენ მივყავარ, სადაც ახლა ალბათ არავინაა, შესვენება დამთავრდა. ყავას ვიღებ, სიგარეტსაც, ქალბატონი სათენიკი ერთ კოლოფ „ახთამარს“ გაოცებული მაწვდის, უსიტყვოდ ვიხდი და კუთხის მაგიდასთან ვჯდები. ახლა ალბათ ჩემი ძვირფასი მეუღლე დივანზე გართხმული თავის მორიგ ფრანგულ რომანს კითხულობს. სახლში რომ მივალ, მოყოლასა და განსჯას დაიწყებს. შინაგანად თითქოს მიწისძვრა მეწყება. ჩემს წინ სარკეა, თავიდან ფეხებამდე ვჩანვარ. შესაბრალისი, უმწეო შესახედაობა მაქვს, მოწევა კი, უცებ, სასაცილოდ მეჩვენება. საკუთარი თავისთვის გვერდიდან რომ შემეხედა, სიცილი წამსკდებოდა - ერთი ამის ტანსაცმელსა და ვარცხნილობას დამიხედეთ, თან რომ ეწევა კიდეც... ოთხი თვეა სამსახურში ამ კაბით დავდივარ, დაუთოებაც კი მეზარება, დროც არ მაქვს, როდის?.. სამსახურში მიღების შემდეგ შეფმა რამდენჯერმე ორაზროვანი შემოთავაზება გამიკეთა, ერთხელ საღამოს დამიძახა, ვითომდა პროექტზე სამუშაოდ, არ წავედი. შემდეგ მას ჩემი არსებობა მგონი დაავიწყდა, თითქოს ცარცით დაწერილი სახელი ვყოფილიყავი, ისე წამშალა თავისი დაფიდან. ან იქნებ არც არანაირი უზნეობა არ ყოფილა მის შემოთავაზებაში? კაცი, როგორც თავად ამბობს, „ქალის დიდ პატივისმცემელია“ და სხვა არაფერი. რა მოხდა მერე, საღამოსაც შეიძლებოდა მასთან მისვლა, ხომ არ შემჭამდა? უცბად ვხვდები, რომ ჩემში ფუმფულა, შხამიანი გველი იკლაკნება და თავს მაღლა სწევს - მაშასადამე, ჩემი განვლილი ცოვრება შეცდომა იყო? ალბათ ამის მერე საჭიროა, სხვაგვარად ვიცხოვრო... არა, ყველაფერში ვაჰე საფარიანია დამნაშავე, ეს ფერად-ფერადი, ქაღალდის თოჯინა, რომელიც მხოლოდ სიტყვებითაა სავსე, სიტყვებით... თავზე ონკანი რომ ჰქონდეს და მოუშვა, მხოლოდ სიტყვები წამოუვა, სიტყვები... ღმერთო ჩემო! თავიდან, მეც ხომ სწორედ ამ სიტყვების გამო შევიყვარე? რა ლამაზი საუბრები გვქონდა! კიდიდან კიდემდე ვზომავდით ერევანს, კაფეებში, ბულვარებში... მაგრამ სიტყვებით ოჯახი არ შენდება, კაფეში ჭკვიანური საუბრების მერე თითოეული თავის ოჯახში მიდის, ახლა კი ჩვენ ორმა ოჯახი ოჯახს უნდა დავამსგავსოთ. იქნებ ვიჩქარე აშოტიკის ყოლა? სულელო, უნამუსო, ქუჩის ქალო - ვუყვირი საკუთარ თავს, აშოტიკს არ შეეხო! გეგონება სხვა ვარ, ვიღაც ქუჩის ქალი, რომელიც ჩემს შვილს თავს დაესხა და მე, ძველმა, ნამდვილმა ანუშიკმა დავინახე და უცებ ძუ ვეფხვივით გადავხტი საკუთარი ბოკვერის დასაცავად. ვაჰეს კი, ეჰ, ცხოვრების რა გაეგება? - სიტყვები, მხოლოდ სიტყვები. სკოლაში ყოველთვის თბილად ჩაცმული დადიოდა, წიგნებს კითხულობდა, ფრანგულად საუბრობს, ცოტა ინგლისურადაც, მაგრამ ცხოვრების ენის გასაგებად ყოველ ნაბიჯზე თარჯიმანი სჭირდება, გიდი ესაჭიროება, რომ ხელჩაკიდებული ატაროს. ზოგჯერ, უბრალოდ, მეცოდება კიდეც, გეგონება ჩემი მეორე შვილი იყოს, მაგრამ ის თავისი დედის შვილია - ერთი სახელმწიფოსგან იღებს პენსიას და მეორე კი ჩემი საცოდავი ხელფასით ცხოვრობს. და, ყოველ საღამოს, გვერდიგვერდ შეყუჟული დედა-შვილი პარიზული ცხოვრების უპირატესობებსა და ჩემს ნაკლოვანებებზე ჩურჩულებენ. ოჰ, როგორ მიყვარდა, როდესაც ჩემთვის ფრანგულად აპოლინერს კითხულობდა - სიტყვები არ მესმოდა, ის მითარგმნიდა, სიტყვათა მუსიკას კი თარგმანი არ სჭირდებოდა. გაქრა, ყველაფერი გაქრა, ფერადი ბურუსისგან ცხოვრება დაცარიელდა და სანაცვლოდ სარეცხით, დაღლილობით, ბუტბუტითა და უძილობით გაივსო. წელიწადზე მეტია, რაც ვაჰე აღარ მუშაობს. უმაღლესის დამთავრების შემდეგ, დიდი ხანია, ასე ვთქვათ, შესაფერის სამსახურს ეძებს. ბოლოს, როგორც იქნა, რომელიღაც სკოლაში მიიღეს - ნორქის მეხუთე მასივში, მაგრამ რომელი სკოლა იყო, ამის გაგება ვერ მოვასწარი. რამდენიმე თვე იარა, იბუტბუტა, უკმაყოფილებას გამოთქვამდა, ერთ დღესაც გამომიცხადა, რომ სამსახურს თავი დაანება - „ასოცდახუთი მანეთისთვის ღირდა რომ დღეში ოთხი საათი მეყეფა და ისიც, უცხო ენაზე?“.
შემდეგ მისაღები გამოცდებისთვის აბიტურიენტების მომზადება დაიწყო, შვიდი-რვა გოგონა სახლში დადიოდა - „ხისთავიანები არიან, - ერთი თვის თავზე განაცხადა, - ადამიანები კი არა, ასპროცენტიანი ვირები არიან, იმდენად მოსაბეზრებელია, რომ სიკვდილი მოგინდება. ჩემს გარეშეც, ფრანგულის ცოდნის გარეშეც სადაც უნდათ ყველგან მიიღებენ, ფულს გადაიხდიან და სიმ-სიმ გაიღე...“.
სასადილოში არამი შემოდის, უსიტყვოდ მიახლოვდება, ჩემს მაგიდასთან ჯდება და, რა თქმა უნდა, იმავე წამს სიგარეტს უკიდებს. შემდეგ ყავის მოსატანად დგება.
- მე უკვე დავლიე, არამ.
- ერთი ჭიქაც დალიე, მიწისძვრის წინააღმდეგ ყავა კარგია.
- რა მიწისძვრა?
- შენი, საკუთარი. სხვებს საკუთარი ავტომობილი ჰყავთ, შენ კი - საკუთარი მიწისძვრა.
- ცხრა ბალზე ვარ დაპროექტებული, გავუძლებ. მითუმეტეს, რომ სახლში ყოველდღე მსგავს რყევებში ვარ.- არამს ვითომ არც კი ესმის ჩემი ნათქვამი სახლის შესახებ - ყოჩაღ, საკმაოდ დელიკატური საქციელია.
- შეფი უგემურად ხომ არ მოიქცა?
არ ვპასუხობ, რადგან უცებ ვხვდები, რომ მინდა ყველაფრი მოვუყვე, მინდა ვიტირო, ვიღრიალო, მაგრამ ყავას მშვიდად ვიღებ და ვსვამ. იქნებ არამს ვუყვარვარ? ან იქნებ ისიც არ უყვართ ოჯახში?..
* * *
- როგორც იქნა ქალბატონმა მოსვლა ინება.
დედამთილს კარი ბოლემდე არც კი გაუღია, მიუხედავად იმისა, რომ ხელები მძიმე ჩანთითა და აშოტიკის ტანკებით დაკავებული მაქვს.
- მოხვედი?, - მესმის ვაჰეს ხმა.
- ბავშვი ტირილით გასკდა, შენი მეუღლე კი სადილს ელოდება, - აგრძელებს დედამთილი.
სამსახურიდან სახლში ფეხით მოვედი. მარტო დარჩენა და ფიქრი მინდოდა. თვალწინ მერი მედგა, წითელი ფეხსაცმელით, შეფი კი, ალბათ რომელიმე მამაკაცს უფრო მეტი ყურადღებით შეხედავდა, ვიდრე დღეს მე მიყურებდა. ქუჩაში, ტროტუარზე ნელა მივაბიჯებდი, ადამიანებსა და თეატრის აფიშებს ვათვალიერებდი. დიდი ხანია ქუჩაში ასე თავისუფლად არ გამივლია, მუდმივად ქოშინით გადარბენაზე ვარ - სამსახური, საბავშვო ბაღი, მაღაზია, ბაზარი. დასაქოქი თოჯინასავით ვარ, რომელსაც ელემენტები დაუჯდა და ახალები არსადაა.
- შენი შვილიშვილია, მადამ, შეგეძლო თავად მიგეხედა, - ვპასუხობ, რამდენადაც შესაძლებელია მშვიდად, - და შვილიც გამოგეკვება, მგონი ჩემი შვილი არ არის.
დედამთილი გაკვირვებული მიყურებს - მან ჯერ არ იცის, რომ ჩემში მიწისძვრა იწყება, მაგრამ ქალური ინსტიქტით შეტაკებას თავს არიდებს და სამზარეულოში მიდის.
- ფოლკნერის „ხმაური და მძვინვარება“ თუ წაგიკითხავს?
ჩანთა, რომლის დადებაც სკამზე მინდოდა, ცოტაც დარჩა და მიმართულება არ შეიცვალა - ჩემი მეუღლის გენიალურ თავს რახუნით არ დაატყდა.
- რა ფოლკნერი, ბიჭო.
სასოწარკვეთილი მიყურებს. მის თვალებში გუწრფელი სინანული, სევდაც კია. განიარაღებული ვარ.
- ეჰ, ანუშიკ, ანუშიკ, უკან რჩები. აუცილებლად წაიკითხე, ახლა კი ვისადილოთ. ხორციელი საკვებიც აუცილებელია, მეტადრე ფოლკნერი რომ გაიგო, საშინლად რთული მწერალია.
- ადექი, ჭამე რაც გინდა, რაც არის. მე მშიერი არ ვარ, ბავშვს მივხედავ. დედაშენი სამზარეულოში გავიდა, თითოეული ჩვენგანი საკუთარი შვილით უნდა დაკავდეს.
აშოტიკს, ჰოი საოცრება, მშვიდად სძინავს. მის გვერდით, დაბალ სკამზე ვჯდები. ჩემი ცხოვრების ეს ერთი დღეც მორჩა - დაღამდა. „ხმაური და მძვინვარება“ ფოლკნერმა ჩვენი ოჯახის შესახებ დაწერა? - ჩვენს ოჯახში ხმაური ყოველთვის იყო, მძვინვარებას კი ყოველდღე ვყლაპავ, ზიზღით, როგორც ბავშვები - თევზის ქონს.
- მიუხედავად ამისა, მაინც წაიკითხე, - მესმის მეუღლის ხმა, - ბოლოს და ბოლოს, ბიბლიოთეკიდან წიგნები შენ გამოგაქვს, ერთ დღესაც გკითხავენ და შერცხვები.
- ის და წიგნი? - სამზარეულოდან შვილს დედა ეხმიანება, - მისი წაკითხული ბოლო წიგნი „უთავო მხედარია“.
ასეთ დამცირებებს მიჩვეული ვარ, მინდა, რომ დღესაც პასუხი არ გავცე, ისევ ჩავყლაპო, რომელიც ძალიან მწარე იქნება, მინდა, რომ დედა-შვილის ხმა აღარ მესმოდეს, მაგრამ ისინი თავიანთ საძულველ დუეტს კვლავ განაგრძობენ. ჩემს შიგნით უცაბედად ვიღაც კივის - და რატომ ყლაპავ? თავმოყვარეობა არ გაქვს? კედელი ხარ, საწერი მაგიდა თუ ფურცელი, რომ ზედ რასაც უნდათ იმას დაწერენ და წაშლიან? და უცაბედად ვღრიალებ, ალბათ სინამდვილეშიც ვღრიალებ, რადგან იქ, მეორე ოთახში მაშინვე მუნჯდებიან:
- ადამიანს რაც მხრებზე ადევს, ყველა თავი როდია, მადამ, დივანზე ჩვარივით განრთხმული, ყველა მამაკაცი როდია, ბატონო. - აშოტიკი იღვიძებს და ტირილს იწყებს. კარებში ვაჰეს ფიზიონომია იხატება.
- ხმაური და მძვინვარება, - იცინის, უტიფრობასაც საზღვარი აქვს, - ნამდვილად არ ისადილებ?
- რესტორნიდან მოვდივარ.
გაოგნებული მიყურებს, მერე რაღაცნაირად ჩაფიქრებული მშორდება. ცოტა ხანში სამზარეულოდან დანა-ჩანგლის ენერგიული ჩხარუნი და ფუსფუსი ისმის, დედამთილი ალბათ თავის დედისერთა ვაჟს მორიგ აღმზრდელობით ტრაქტატს უკითხავს. მალე ალბათ, როგორც თრობიდან გონზე მოსული, თავის ეგრეთ წოდებულ ინტელექტუალური ბურანიდან ჩემი მეუღლე გამოფხიზლდება და გაახსენდება, რომ მამაკაცია, ქალისა და მამაკაცის ურთიერთობებზე შესაბამის ციტატებს მოიმარჯვებს და ჩვენს ოჯახში მორიგი კინკლაობა დაიწყება - მრავალსერიანი, მოსაბეზრებელი კინოფილმი...
შინაგანი ტკივილისგან გული მწიწკნის, მეკუმშება, ალბათ ნამდვილად მიწისძვრა მიახლოვდება. მიწისძვრა? მე ვულკანს ვისურვებდი, რომ ერთიანად ამოფრქვეულიყო, ლავა გარეთ გადმოსულიყო და გავარვარებული ქვიშების მასას დედა-შვილად წოდებული ეს სადისტები წაელეკა. აშოტიკმა ძილი გააგრძელა, ვიხრები და ფერად-ფერად თითებს ფრთხილად ვუკოცნი - ფერად-ფერად იმიტომ, რომ ჩემი ფლომასტერები ისევ მოუნახავს, ვკოცნი და ჰოი საოცრება, გული მშვიდდება. და, აშოტიკმაც, როცა გაიზრდება, ერთ დღეს რომ მკითხოს - „დე, ფოლკნერი წაგიკითხავს?“, რა პასუხს გავცემ? არა, წაკითხვა ალბათ აუცილებელია.
სამი დღის წინ ჩვენთან სახლში მეუღლის მეგობრები იყვნენ მოსულნი - მისი მსგავსი ინტელექტუალური არაფრის მაქნისები. ასი ჭიქა ყავა დალიეს, სახლში რაც კი სიგარეტი იყო, ყველას ბოლო მოუღეს. ვითომდა მაღალ მატერიებზე საუბრობდნენ. ერთი მეორეს არ უსმენდა, ალბათ მათთვის საუბრის, საკუთარი ჭკუისა და წაკითხულ-გაგონილი სიტყვების დემონსტრირება უფრო მნიშვნელოვანია. მათგან, განსაკუთრებით ერთის ატანა არ მაქვს - ვიგენის, ფართო, ბრტყელი სახე აქვს, ხოლო თვალები და ცხვირი სახის ძალიან მცირე ნაწილზე აქვს თავმოყრილი, ერთი თხელი ბზარი აქვს - პირი და მის დაბლა ცხენის მსგავსი ნიკაპი, წვერით. აბა წვერის გარეშე თანამედროვე მამაკაცი როგორ იქნება? უცბ ვიგენმა, არც აცია, არც აცხელა და მე მომმართა:
- როგორ ფიქრობ, ანუშიკ, ეგზისტენციალიზმი არქიტექტურაში გამოყენებადია? როგორც სპეციალისტს, ისე გეკითხები.
გაოგნებულმა შევხედე სახეში, რომელიც დაჭმუჭნილ ვატმანის ქაღალდს მიუგავდა:
- ყავა მოგიტანო?
მეუღლემ გადაიხარხარა:
- ბრავო, ანუშიკ, და, ხელშეუხებელი მარაგებიდან ღვინო თუ დარჩა?
- დიახ, - მექანიკურად ვუპასუხე, - წითელი.
- ნახე? ვიგენ, ქალს ისეთი კითხვა უნდა დაუსვა, რომ პასუხი მაშინვე მონახოს. და რა შესანიშნავი პასუხია - წითელი ფერის, გაოფლილ ბოთლში. - შემდეგ მე მომიბრუნდა, - შენ ღვინო მოიტანე და საღამოს, დაძინებამდე, შენთვის გასაგებ ენაზე აგიხსნი, თუ რა მცენარეა ეს ეგზისტენციალიზმად წოდებული.
- დამარწმუნე, - უტიფრად ჩაიხითხითა ვიგენმა.
- შენც ისეთივე მცენარე ხარ, - ვუთხარი მეუღლეს, - უსარგებლო მცენარე, მაგალითად, როგორც ფიკუსი - ფართო, მწვანე ფოთლებით, მაგრამ უნაყოფო. მხოლოდ ჟანგბადს ანადგურებთ, კარგი ადამიანების წილ ჟანგბადს სუნთქავთ.
- მიიღე? - კვლავ ჩაიხითხითა ვიგენმა.
- აჰ, ანუშიკ, - საწყლად, ენის ბორძიკით ამოღერღა მეუღლემ, - შენ ხომ სარტრიც არ წაგიკითხავს.
შემეცოდა, ალბათ საჭირო არ იყო ფიკუსის მაგალითის მოყვანა, თანაც ამ დაჭმუჭნილი ვატმანის თანდასწრებით.
აშოტიკს ტკბილად ეძინა, ნეტავი მას, ჯერჯერობით - „ნეტავი“, რადგან ყოველი მამა, შვილისთვის საამაყო უნდა იყოს, ჩემმა ვაჟმა კი, როცა გონში ჩავარდება რით უნდა იამაყოს? არამს დიდი ბიჭი ჰყავს, ერთხელ სახელოსნოში იყო მოსული, მწერალი უნდა რომ გამოვიდეს, აი, მისი მამა უნდა ყოფილიყო ვაჰე და მამა-შვილი ამ ბიბლიოთეკა-სახლში მშვიდად იცხოვრებდნენ, დივანზე გართხმულნი წიგნებს წაიკითხავდნენ, იმსჯელებდნენ და დაიძინებდნენ.
- მე მივდივარ, - სამზარეულოს კარებს ნახევრად ვაღებ და ვეუბნები, - ბავშვს გამოკვებავ, ინტელექტუალურო მამიკო, ფოლკნერსა და სარტრზე მოუყვები, აბა სხვა რაზე უნდა მოუყვე? ზღაპარიც კი არ ისწავლე.
- სად? - ორივეს ერთდროულად უკვირს.
- თეატრში, ახალი წარმოდგენაა.
- ძველები ყველა ნანახი გაქვს, ხო? - აღმოხდა დედამთილს.
- და ჩემი შარვალი ვინ უნდა გააუთოოს?
- შენმა ეგზისტენციალისტმა დედიკომ. ვიგენს დაუძახე და მის ბრტყელ სახეზე დააუთოვეთ, მარმარილოს დაფასავით რომ აქვს.
კარს ვიჯახუნებ და ქუჩაში გავდივარ, უცებ ვგრძნობ, რომ პირველად ვარ საკუთარი თავით კმაყოფილი. ერთ-ორ ასეთი გაკვეთილს თუ მიიღებენ, იქნებ რამე შეიცვალოს კიდეც? თეატრი, რა თქმა უნდა, უკვე გვიანია, ისიც არ ვიცი, რა წარმოდგენა თამაშდება ან ბოლოს როდის ვიყავი. იქნებ ჩვენებთან გამევლო? აზრი მებადება და მაშინვე კვდება - დედამ კიდევ ეთხელ უნდა იოხროს, იტიროს და იგივე მითხრას, რასაც ამ ბოლო დროს ყოველ ჯერზე მეუბნება - „თუ გინდა, ადექი და წამოდი“. პირველი სამი წელი სხვაგვარად მმოძღვრავდა: „მოითმინე, შენი ქმარია, ახალგაზრდაა, გამოუცდელი ბიჭია, ჩამოყალიბდება და საქმის პატრონი გახდება“. ვერ ჩამოყალიბდა, საქმის პატრონიც ვერ გახდა.
ფეხებს თავისით მივყავარ, აბოვიანის ქუჩაზე საპარიკმახეროს განათებულ შესასვლელთან ვჩერდები, რა სახელი შეურჩევიათ? - სილამაზის სახლი! ხომ არ შევიდე? ვიტრინაში ჩემს ანარეკლს ვხედავ - ერთი გასაწყლებული, პროვინციელი ქალი, რომელიც ქალაქში თითქოს პირველად ჩამოვიდა, ნამდვილი გიქორი... შიგნით თვალისმომჭრელი განათებაა, ოვალური, დიდი სარკეები, რომელთა წინ, სავარძლებში ჩაფლული ქალბატონები კოსმონავტებს ჰგვანან - მრგვალი, ფერად-ფერადი ჩაფხუტების ქვეშ მათი თმა იღებება, ნაზი და რბილი ხდება - საყვარელი მამაკაცის თითებისთვის სანატრელი. ერთის პროფილი ზედმიწევნით ნეფერტიტს მაგონებს - ალბათ თავადაც იცის და თვალებს არ ახამხამებს. ჩემი მეუღლე ახლა ალბათ ბოროტად ჩაიცინებდა და მეტყოდა - „საიდან იცი სახელი ნეფერტიტი? საკმაოდ რთული სახელია“. ქალის სახელი რთული უნდა იყოს, დიახ! ენა უნდა მოიტეხოთ, ვიდრე წარმოთქვამდეთ. თუ არა, აბა ჩემი რა სახელია? ანუშიკი! - კევივით რბილია და მაგიტომაც არის, რომ კბილებქვეშ მომიქციეთ. სახელს ვინღა დაეძებს? ყოველდღე ჩემს ცხოვრებას ღეჭავთ და ერთ დღესაც ალბათ სადისტური სიმშვიდით გადამაფურთხებთ.
- შეიძლება?
- მობრძანდით, - მეუბნება საშუალო ასაკი პარიკმახერი ქალი.
სარკეში ჩემს გამოსახულებას ვათვალიერებ. დედამთილი თმას ყოველთვე იღებავს, ყოველ დილით კი - თავზე დანჩენილი ობმოკიდებული თმის შვიდ-რვა ღერს საგულდაგულოდ ივარცხნის, უფრთხილდება. იქნებ ასეა სწორი?..
პარიკმახერი ქალი ჯერ თმას მვარცხნის, რომელიც მხრებზე ჩანჩქერივით მეღვრება.
- კარგი თმა გაქვთ, - მეუბნება.
ქალის თითები ჩემს თმასა და სახეზე დათამაშობენ - ნელ-ნელა გარდავიქმნები, მეჩვენება, რომ სარკე ოქროს ჩარჩოში ჩასმული ოვალური ტილოა და მასში მე ვიხატები - ფერებად, ხაზებად. რამდენიმე წუთში ჩემი თმა ღია ნაცრისფერი ხდება, მოვერცხლისფრო ელფერით, დიდი ხანია, რაც ამ ფერზე ვოცნებობდი. რა საოცრებაა პარიკმახერი ქალი - თითქოს ჩემს ყველა სურვილს ხვდება და ამ ჩემს საწყალ, ცარიელ და დაუცველ თავს ღერა-ღერა მისწორებს, მილამაზებს. თმას ძნასავით ჰკრავს, ზევით სწევს და მეც ერთბაშად ვიცვლები - ღამე ასე როგორ უნდა დავიძინო? ახლა ვიცი, რომ დედა-შვილი ტელევიზორის წინ სხედან, აშოტიკთან ერთად მულტფილმს უყურებენ და წერტილ-წერტილ ჩემს საბრალდებო დასკვნას აფორმებენ. პროკურორი, რა თქმა უნდა, დედამთილია. ვაჰე, ჩემი არყოფნის დროს, ჩემს დაცვას ცდილობს, ერთხელ მათი ფარული საუბარი მოვისმინე. როცა დედამისი სახლში არ არის (მას თავისი ცალკე ბინა აქვს - მეზობელ სადარბაზოში), ვაჰეს ადგილზე თითქოს სხვა იყოს - ნაზი და მზრუნველი ხდება, სამზარეულოში მიდი-მოდის: „რით დაგეხმარო?“, მისთვის ნაცნობ თემებზე მშვიდად და ადამიანურად საუბრობს, მაგრამ როგორც კი დედამისი გამოჩნდება, იცვლება, ნიღბის ქვეშ იყუჟება. აშოტიკი ახლა ალბათ ეკრანზე ნანახი გაქცეული კურდღლით გახარებული და აღფრთოვანებულია და არ იცი, რომ მის ნალოლიავებ მამას იმ კურდღლის გამბედაობაც არ გააჩნია, რომ თავი, ჩვენი ცხოვრება და სიყვარული დაიცვას, თუკი ეს სიყვარული ოდესმე მართლა არსებობდა.
დილით გარგარისფერ კაბას ჩავიცვამ, თვალებს შევიღებავ, ჩემი ერთადერთი სამკაულით მოვირთვები - ზურმუხტის საყურეებით, სახელოსნოში საზეიმოდ გამოწყობილი, ცოტა დაგვიანებით მივალ. დაე, ქალიშვილი მერი („ქალიშვილი?“) გაოცებისგან გასკდეს, დაე, არამმა ზედიზედ მოწიოს, ვიცი, ათი-თხუთმეტი წუთის მერე შეფი დამიძახებს და ეს შეხვედრა, წინას მსგავსი არ იქნება.
- ვერცხლისფერი მანიკიურიც თუ შეიძლება?..
- რა მოგივიდათ?
სარკეში დახატულ ქალს წამწამებზე ცრემლები ჰკიდია - მსხვილი, საყურეების მსგავსი და ეს ქალი მე ვარ. მე ხვალ სულ სხვა ვიქნები - ლამაზი, გაპრანჭული, ხელმისაწვდომი... მაგრამ რატომ ვტირი?
- თავს ცუდად ხომ არ გრძნობთ?
- შესანიშნავად ვგრძნობ თავს, ქალბატონო.
პარიკმახერი ქალი ჩემზე ათი წლით უფროსი ძლივს თუ იქნება, მაგრამ ახლა იგი დედის თვალებით მიყურებს, ჩვენი პირველი კლასის მასწავლებლის - ამხანაგ არუსის თვალებით. უცებ სირცხვილს ვგრძნობ ჩემში მოფუთფუთე შეთქმული აზრებისა და სურვილების, ჩემი ნახევრადშიშველი, სწორი მუხლების გამო, რომელსაც ვაპირებ, რომ ხვალ მთელ ქვეყანას ვაჩვენო და პირველ რიგში - შეფს.
- არა უშავს, - ვეუბნები პარიკმახერ ქალს, - მინდა, რომ ხვალ ლამაზი ვიყო, ეს აუცილებელია, რა ვიცი, სიგიჟეა ალბათ.
ქალს მშვიდად ეღიმება. თვალებს დიდი სიფრთხილით ვიღებავ, ღაწვებიდან ცრემლების იისფერ კვალს ვშლი, ტუჩებზე ხასხასა წითლ პომადას ვისვამ და მანიკიურის წასასმელად ხელებს ვუწვდი.
* * *
- ვაა, ჩემი დედიკო დედოფალია! - ტაში შემოჰკრა აშოტიკმა.
- ქრისტეს გამოცხადებაა - იგესლება დედამთილი - ის ჯერ თავის სახლში არ წასულა. ვაჰე კი ყურადღებით მიყურებს. შემდეგ მეკითხება:
- რა სპექტაკლი იყო?
- „მეფე ლირი“. შესანიშნავად იძახის კორდელია - „მე თქვენ მიყვარხართ, მამა, როგორც ჩემი ვალია, - არც მეტი და არც ნაკლები“.
- მართალია, კორდელიას სიტყვებია, - გულწრფელი გაკვირვებით აფიქსირებს მეუღლე.
- ახალი თარგმანით თამაშობდნენ. მე მგონია რომ მასეჰიანისთვის შექსპირი უფრო ახლობელი და მშობლიურია.
- ის არანაირ თეატრში არ ყოფილა, ვერ ხედავ, როგორ მორთულ-მოკაზმულა? როდის მოასწრო ნეტა? - ერთვება დედამთილი.
- საინტერესო წარმოდგენა იყო, - განვაგრძობ მე, - გირჩევდი გენახა. - ირგვლივ ვიყურები, ეს სახლი კი არა, ბიბლიოთეკაა, ყველგან წიგნები, გაზეთები და ჟურნალებია. - ფინალი, განსაკუთრებით კარგად იყო გადაწყვეტილი. მეუღლე გაკვირვებისგან გაქვავებულია, მე ბოლო დარტყმას ვაყენებ. - მეტად წიგნებს აღარ მოგიტან, ბილეთი თავად იქონიე, კითხვარის შევსებისას კი ერთი პუნქტია - სად მუშაობთ? აუცილებლად შეავსე.
ვაჰე მთლიანად პარალიზებულია, ოთახიდან გადის.: - წავალ, ცოტა ჰაერს ჩავისუნთქავ, - ეუბნება დედამისს.
უმაქნისო, არარაობავ, შენს საფლავზე რა უნდა დაწერონ? მოვიდა, წაიკითხა, წავიდა?.. რატომ წაიკითხა? ვისთვის ან რისთვი? ჩემთვის ნაცნობ ყველა მომწამვლელ, მწარე სიტყვას რეანიმირებას ვუკეთებ და წარმოსახვით, მიმავალ მეუღლეს უკნიდან ქოქოლასავით ვაყრი. გაცოფებული და სასოწარკვეთილი ვარ, მან ჩემთვის საძულველი გახადა ის წიგნებიც კი, რომლებსაც სიამოვნებით ვკითხულობდი, მათ არაფერი დაუშავებიათ. ალბათ ამიტომაც იყო, რომ წაკითხვას თავი დავანებე - იმის გაკეთება აღარ მინდოდა, რასაც ის აკეთებდა. თავაშვებული სიბოროტის ამ წუთებში, საიდან სად, უცბად ზედმეტად ცხადად, ჩვენი გაცნობის პირველი დღეები მახსენდება, რაღაც - თბილი და რბილი, ყელში მაწვება. არა, არ დავნებდები, დაე მოგონებათა ფუტკრები ერთიანად ამოწყდნენ, რომლებსაც ჩემს ცხოვრებაში თაფლის მაგივრად საწამლავი უკეთებიათ. ჩემი წარსული მკვდარი, ცარიელი სკაა, რომელშიც არცერთი წვეთი თაფლი აღარ დარჩენილა.
წავალ, გარგარისფერ კაბას მოვიზომავ.
ჩვენი სარკე პატარაა, მაგრამ ჩემს თავს მუხლებამდე მაინც ვხედავ. ღამე როდის გავა? შეფი, რომლის სახელი, გვარი, მამის სახელი უეცრად მახსენდება -ართურ არმენაკის ძე არაქელიანი, დაბნეულობისგან ხვალ ალბათ საშლელს შეჭამს, მომენტალურად თავისი ქაღალდებიდან გამოძვრება და დასაჯდომად თავის სავარძელს შემომთავაზებს, მე კი ურცხვად ვკითხავ - რა იყო, ართურ?.. მაგრამ რა მატირებს, არ ვიცი - ეს, ალბათ მყიფე და მიმნდომი ანუშიკის უკანასკნელი ცრემლებია. რა მოხდა მერე - ადამიანი კვდება და რატომ არ შეიძლება რომ სიყვარული მოკვდეს? და როგორც ადამიანის, ნუთუ სიყვარულის სიკვდილიც ისეთივე ბუნებრივი არ არის? სარკის კვადრატიდან ლამაზი და კატეგორიული ქალი მიცქერის, რომელიც საჭიროა, ჯერ კარგად გავიცნო:
- გამარჯობა, ქალბატონო ანუშ.
* * *
უკვე მესამე დღეა, რაც აშოტიკი ჩვენს სახლშია. ჩვენს, ანუ - დედაჩემის სახლში. დღეს ჩემი ტანსაცმელი ჩავალაგე და ახლა სულელური ჩემოდნით ხელში, ბაკა-ბუკით მივუყვები გზას. მძიმე არ არის. ხვალ იმ რამდენიმე ხის ნაკეთობასა და წიგნსაც გადავიტან, რომლებიც მე მერგება. როდესაც წიგნებს ვალაგებდი, ვნახე რამდენი წიგნი იყო ჩაკეცილი რომელიღაც გვერდზე, შიგნით ფურცელი იდო - წაკითხვა დავიწყე და არ დავამთავრე, შევარჩიე, რომ წამეკითხა და აღარ წავიკითხე. გაუცხოებული ახლობლებივით იყვნენ ეს წიგნები და ჩემს გამო შეწუხებულნი ჩანდნენ...
ასე, სულ რაღაც სამი-ოთხი საათი დამჭირდა, რომ ჩემი ხუთი წლის ბიოგრაფია ჩამელაგებინა. და, აი ტაქსიც, ხელის აწევაც რომ არ სჭირდება, ისე აჩერებს... „საით წავიდეთ, ქალბატონო?“. რა მოხდა მერე, წავიდეთ.
ამ სამ დღეში ბევრი რამ გავიგე. შეფის დაძახებას აღარ დაველოდე, მადონასაც კი არ ვთხოვე, რომ გაეფრთხილებინა - გუშინ დაუკითხავად შევედი. „ართურ არმენაკოვიჩ, - ვუთხარი, - პროექტს ერთ თვეში ძნელად თუ მოვასწრებ, კარგი იქნება, დამეხმაროთ“. შეფმა შემომხედა - თავიდან გაოცდა, შემდეგ ყურადღებით დამაკვირდა, მზერა ნელ-ნელა მოულბა, გაუნაზდა: „ანუშიკ? - რამდენი წელია მას ჩემთვის ანუშიკი არ დაუძახია, - რომელი პროექტი? ჰოო, საბავშვო ბაღი? მოიცდიან, ბავშვები მომთმენნი არიან“. თვალებში ვუყურებდი, დაჟინებული, თავდაჯერებული და უკვე შემეძლო მეთქვა - რა იყო, ართურ? მაგრამ თავი შევიკავე - არა უშავს, მაგის დროც მოვა. იმ წუთებში გულში რაღაც ყრუ დარდს ვგრძნობდი, რომელიც სახსრის ტკივილივით მტეხდა. „ალბათ შვებულებას ავიღებ, - ვამბობ, - დასვენება მინდა, თუ, რა თქმა უნდა, ნებას დამრთავთ“. „საით ფიქრობ წასვლას?“. „არ ვიცი, ალბათ ზღვაზე“. „მაშასადამე, წახვალ, დაბრუნდები და შენს პროექტს მერე მივხედავთ. ორი წელია მეც არ დამისვენია“. იმ მომენტში შემეძლო მეთქვა - იქნებ შენც წამოსულიყავი ზღვაზე? მაგრამ ჩემში ჯერ კიდევ ის შორეული ანუშიკი ცხოვრობდა და შეშინებული ფეხზე წამოვდექი. ისიც მაშინვე წამოდგა და კარამდე მიმაცილა - „ხანდახან შემომიარე, - მითხრა, - და სავალდებულო არ არის საქმის გამო. სრულებითაც არ არის სავალდებულო“.
დღეს, სამუშაო დღის ბოლოს მან თავად დამიძახა, ვისაუბრეთ, ყავით გამიმასპინძლდა. სახელოსნოს ქალებს, მითუმეტეს მერის, ამ დღეებში თვალები უბრალოდ გაუფართოვდათ. „საყვარელი გაიჩინა, - ვიცი, რომ „ქალიშვილი“ მერი თავისივე მოგონილ ტყუილს დიდი ხანია ატრიალებს - მისი საყურეები ნახეთ? საყვარელი ვაჭრობის ტუზებიდან ეყოლება“. ამ ჩურჩულებს არ უარვყოფ.
...მაშასადამე, დღეს ჩემს სახლში ბოლოჯერ შევედი. ბოლოჯერ? ვინ იცის, ჩემი ნერვები ამ როლში ყოფნას როდემდე გაუძლებს. სახლში რომ შევედი, ვაჰე ფანჯარასთან იჯდა და თავის თავს ჭადრაკს ეთამაშებოდა. ჩემში, წამიერად, იმ ძველმა ანუშიკმა გაიღვიძა და მას, როგორც ძალიან ახლობელს, ისე შეხედა, ქალბატონმა ანუშმა კი - ცივად და გულგრილად. „შეიძლება ჩემი წიგნები ავიღო? - ვეკითხები, - ბევრი არაა, რამდენიმე ცალია, რომელთა წაკითხვაც დავიწყე და ვერ დავასრულე, ალბათ უკვე შევძლებ მათ წაკითხვას“. „რაც გინდა აიღე, - მითხრა და კეთილი, დაუცველი თვალებით მომაჩერდა, - იცი? მე ალბათ მუშაობას დავიწყებ. სკოლაში მთავაზობენ, დიდი ხანია მთავაზობენ, დამავიწყდა შენთვის მეთქვა“. „უნდა დაიწყო, - ვუთხარი, - რა თქმა უნდა, უნდა დაიწყო“. როდესაც ტანსაცმელი ჩავალაგე, წიგნები გადმოვალაგე და შევკარი, დედამთილი შემოვიდა, გამანადგურებელი მზერით გამზომა, თავის ვაჟიშვილს შეხედა და ფურცელი და ფანქარი გამომიწოდა:
„დაწერე, რომ ჩვენს მიმართ არანაირი პრეტენზია არ გაქვს, ბინას კი ამ ორ დღეში გავაქირავებთ“. „დედა, - ჩარევას ეცადა ვაჰე, - ამის აუცილებლობა არის რო?..“. „გაჩუმდი, მან ცხოვრება დაგინგრია, ალბათ სიკეთის გადახდა ეს ყოფილა“. ფანქარი მექანიკურად გამოვართვი და ფურცელზე რაღაც დავჯღაპნე. აიღო, სათვალე გაიკეთა, ისეთი პედანტური მონდომებით დაიწყო წაკითხვა, რომ გეგონება ურარტულ ლურსმულ დამწერლობას შიფრავდა და შემდეგ განაცხადა - „ჩვენი არქიტექტორის ხელნაწერს უყურეთ ერთი, სიტყვა „პრეტენზია“-ში კი ასო შეცდომით დაუწერია. მე ამ ნაცნობ, ძალიან კარგად ნაცნობ ასაკოვან ქალს ისე შევხედე, როგორც მწველ, უკიდეგანო უდაბნოს, რომელსაც ბოლოს და ბოლოს თვითმფრინავით ვშორდებოდი. მას, რომ თუნდაც ერთი თბილი სიტყვა მოენახა, ალბათ მაშინვე გავლღვებოდი, ალბათ ჩემში ის ძველი ანუშიკი გაიღვიძებდა და გარეთ გადმოიფრქვეოდა, ჩემოდანს ადგილზევე გავხსნიდი, წიგნების შეკვრასაც დავშლიდი, ვაჰესთან მივიდოდი, თმასა და ჭადრაკს ავუშლიდი, ფეხსაცმელს გამოვიცვლიდი და სამზარეულოში ყავის მოსადუღებლად გავიქცეოდი. რა კარგია, რომ დედამთილმა ის ერთი სიტყვა ვერ მონახა. „რამ გაგაოგნა? - მიუბრუნდა ვაჰეს, - მოილაპარაკეთ, შეთანხმდით, რომელ დღეებში ნახავ ხოლმე შვილს. ეხლავე მოილაპარაკეთ, ხომ იცი, რომ მაგათ სახლში ტელეფონიც არ აქვთ“. ვაჰემ კი, არ ვიცი რა ხდებოდა მასში, საცოდავად შემომხედა, მერე დედამისს შეხედა, ფურცელი გამოართვა, დიდხანს უყურა და უთქმელი სევდით ამოთქვა: „შეცდომა არ არის, დედა, ნამდვილად არ არის, უბრალოდ ანუშიკი, როგორც ყოველთვის, ჯ ასოს ჩ-ს მსგავსად წერს“.
* * *
ვხედავ, მძღოლი ეშმაკურად გზას როგორ წელავს, მანქანა საკმაოდ ზანტად მიდის, მრიცხველიც არ ჩაურთავს, ვიცი, ფულს არ აიღებს. ვხედავ, პატარა სარკეში ფარულად როგორ მაკვირდება, მათვალიერებს. რა მიამიტები, დიდი ბავშვებივით არიან ეს მამაკაცები. მეც, დრო და დრო სარკეში ვიყურები, თმას ვისწორებ, ტუჩსაცხს ვიმატებ - ალბათ უფრო მკრთალი წითელი უნდა წავისვა.
ჩემს გასაცილებლად ვაჰე გარეთ გამოვიდა, თუმცა არცერთი სიტყვა არ უთქვამს - არც ნახვამდის, არც კარგად იყავი.
არც ნახვამდის, არც კარგად იყავი.
მანქანას ჩემი სახლიდან ჩვენს სახლში მივყავარ. არ ვიცი, ცოტა ხანში მანქანიდან ვინ გადმოვა: ანუშიკი? თუ ნაცემი, გაბოროტებული და იქნებ ცოტათი მაინც დაბრძენებული ქალბატონი ანუში? არ ვიცი...
1978 წელი.
საქართველოს პარლამენტის შენობაში, ბაგრატოვანთა (მეფეთა) დარბაზის კედლის მოხატულობას, რომელიც 2002 წელს მხატვარმა გია ბუღაძემ შეასრულა, პანელები აქვს აფარებული და თითქმის მთლიანად დაფარულია. როგორც საქართველოს პარლამენტში განაცხადეს, ნახატების დაფარვის გადაწყვეტილება მისი დაცვის მიზნით მიიღეს, ვინაიდან ამ დარბაზში ხშირად ტარდებოდა შეხვედრები და ნახატების დაზიანების საფრთხე არსებობდა.
ამ თემასთან დაკავშირებით, "ვერსია" და „ჰოთნიუსი“ მხატვარ გია ბუღაძეს დაუკავშირდა.
_ბატონო გია, ეს ქმედება ნორმალურია თუ სხვანაირადაც შეიძლებოდა ნახატის დაცვა?
-რა თქმა უნდა, სხვა ხერხით დაცვა შეიძლებოდა, მაგალითად, სპეციალური გამჭირვალე დამცავი მინით დაცული იქნებოდა და არც დაიფარებოდა. 2 მეტრამდე დასჭირდებოდა ეს მინა, ზემოთ ხომ არ დაფრინავს ხალხი და რა საჭიროა ბოლომდე აღმართვა, მართალია, ჩვენ მილიონერ დეპუტატებს ჰგონიათ, რომ დაფრინავენ, მაგრამ ეს ასე არ არის. ალბათ, სხვა სურვილი და მიზანი ჰქონდათ და არა დაცვა. ელემენტარულად უნდა დამკავშირებოდნენ, ცოცხალი ვარ, მკვდარი ხომ არა.
_როგორ ფიქრობთ, პოლიტიკური, სპეციალურად განხორციელებული, ქმედება ხომ არ არის? თუ უცოდინრობის გამო მოიქცნენ ასე?
_რატომღაც მგონია რომ პოლიტიკურია, თუმცა ჯერჯერობით დაზუსტებით მიჭირს ამის თქმა, რადგან ადგილზე არ მინახავს, რა მდგომარეობაშია ნახატი. გუშინ შევიტანე განცხადება, ათი დღის ფარგლებში უნდა მომცენ უფლება, რომ შევიდე და დავათვალიერო. რატომ არ დამიკავშირდნენ თუ გადარჩენა სურდათ? მე მქონია შემთხვევები, როდესაც ჩემი მოხატულობა საფრთხის ქვეშ ყოფილა, მაგალითად, რამდენიმე წლის წინ საკრებულოში, სადაც იყო ჩემი ნახატი დამიკავშირდა ინჟინერი, მომახსენა ყველაფერი, ჩამოვხსენით ფრესკა და გადავიტანეთ ერთ-ერთ მუზეუმში. ასევე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტიდან, დამირეკეს ჩემს ნახატთან დაკავშირებით, მომახსენეს რომ საფრთხის ქვეშ იყო, მკითხეს რა გავაკეთოთო და ჩემი ინიციატივით ყოველგვარი ჰონორარის გარეშე დავიცავი ნახატი. პარლამენტში კი ისე მალავენ და არავის უშვებენ ამ ნახატთან, ზუსტად ეს მაფიქრებინებს რომ პოლიტიკურია. მსგავსი თემების მოგვარება მაშინ არის პრობლემა, როდესაც ხელოვანი გარდაცვლილია, მე ხომ ცოცხალი ვარ და პასუხისმგებელიც მე ვარ, რატომ არ მიკავშირდებიან თუ სხვა მიზნები არ აქვთ. ამ ხელისუფლების თაყვანისმცემელი არ ვარ, მაგრამ მარტო მაგათი ხომ არ არის ეს დარბაზები და შენობა.
_ ბატონო გია, როგორ ფიქრობთ, რატომ დაგიპირისპირდნენ პოლიტიკურად? ისე, უკვე რამდენიმე თვეა, კულტურის მინისტრი თეა წულუკიანია, როგორ შეაფასებთ მის საქმიანობას ამ სფეროში?
_არ ვიცი და არც მაინტერესებს, რას აკეთებს ეგ ადამიანი, ერთადერთი ის მომეწონა რომ გელათის საკითხზე გააქტიურდნენ და სპეციალისტები ჩამოიყვანეს. წლებია, კულტურის სამინისტროსკენ არ გამიხედავს, არ ვთანამშრომლობ არავისთან, არც მაინტერესებს, ვინ იქნება კულტურის მინისტრი, რადგან სახელმწიფო სტრუქტურებთან არანაირი შეხება არ მაქვს. თავის დროზე, როცა მეგონა რომ ქვეყნისგან რამე გამოვიდოდა ვმეგობრობდი ჟვანიასთან და მისნაირ კარგ ადამიანებთან, ამიტომ ვაკეთებდი მოხატულობებს. ვერავინ იტყვის, რომ ჩემი თავის სასარგებლოდ ან რაიმე მიზნით მივსულიყავი სადმე და რამე მეთხოვა. მე ამით ვამაყობ, რადგან სრულიად თავისუფალი ვარ მის შემდეგ მე აქტიური აღარ ვარ. გამომდინარე იქიდან, რომ არ ვთანამშრომლობ მათთან ერთ-ერთი მიზეზი, ალბათ, ის არის რომ არ ვთანამშრომლობ ხელისუფლებასთან, ამიტომ არიან ჩემს მიმართ ცუდათ განწყობილნი. თუ შემიშვეს ვეცდები გადავარჩინო ნამუშევარი, სხვა რა უნდა მოვიმოქმედო არ ვიცი რადგან სასამართლოს იმედი არ მაქვს. ხელისუფლებისგან ეს ქმედება გასაკვირი არ არის, როგორც ქართული ანდაზაა - ვირისგან წიხლი არ უნდა გეწყინოსო.
_თქვენი აზრით, მოხატულობა უკვე დაზიანებული ხომ არ არის?
_ამბობენ, რომ დაზიანებული არ არის, თუმცა ზუსტად არავინ იცის. ეგენი იმასაც ამბობდნენ, პროპორციულ არჩევნებს აუცილებლად ჩავატარებთო და სხვა ძალიან ბევრ რამეს რაც არ შეუსრულებიათ. ჯერჯერობით ზუსტი ინფორმაცია არ მაქვს, ფოტოზე რაც ვნახე ბოლომდეა მიყენებული პანელი. შესაძლოა, კედელი გახვრეტილია და დაზიანებულია, რადგან პანელი რამემ ხომ უნდა დაიჭიროს ან გამოყენებულია წებო. თუ მართლა წებო გამოიყენეს თავისთავად ვანდალიზმთან გვაქვს საქმე. ეს ზურაბ ჟვანიას შეურაცხყოფაცაა, რადგან მისი თხოვნით მოიხატა კედელი. სამაგიერო გადაგვიხადეს მე და გარდაცვლილ ზურაბს.
_ნახატის ისტორია რომ მოგვიყვეთ, როგორც აღნიშნეთ ზურაბ ჟვანიას თხოვნით მოიხატა კედელი...
_2002 წელს, ზურაბ ჟვანიამ მთხოვა რაღაც ისტორიული ნახატი გავაკეთოთო, რადგან იცოდა, მე ვმუშაობდი ისტორიულ თემატიკაზე. ზურაბს ახალგაზრდობიდან ვიცნობდი, თვითონ მხატვრობა ძალიან კარგად ესმოდა, წარმოუდგენელია პოლიტიკოსს ასე კარგად ესმოდეს ხელოვნების დარგი. მითხრა ერთი დარბაზი გავაკეთოთ ისტორიულ თემაზე გმირული საკითხები რომ წამოიწიოსო და საბოლოოდ, ეს ნახატი შეირჩა. თითქმის ყველა ქვეყნის პარლამენტშია მსგავსი ნამშევრები, სადაც თავიანთი ქვეყნის ისტორიას განადიდებენ. არ დავიწყებ თავის ქებას, ვფიქრობ ეს საქმე შევასრულე როგორც შემეძლო. ეს არის ხელით შესრულებული მოხატულობა და ამიტომ უფრო დასაფასებელია. ერთი თვე ვხატავდი, მეხმარებოდა ორი მეგობარი. ზურა ძალიან კმაყოფილი იყო და ამ დარბაზში სტუმრებს აქტიურად იღებდნენ.
ავტორი: ია გრიგალაშვილი