დღე და ცხოვრება - ვარდგეს პეტროსიანი

ვარდგეს პეტროსიანი

სომხურიდან თარგმნა გელა გელაშვილმა

 

დღე და ცხოვრება

 

ზღვა იმიტომა არი ზღვა, რომ ზოგჯერ ნაპირებიდან გადმოდის ხოლმე, აოხრებს კიდეც. ნაპირებიდან თუ არ გადმოვა, შეიძლება დაჭაობდეს ან უზარმაზარ გუბედ იქცეს.

ადამიანი იმიტომა არის ადამიანი, რომ ზოგჯერ ისიც უნდა გადმოვიდეს თავის ნაპირებიდან, საკუთარი ბედისწერის წინააღმდეგ აჯანყდეს, ისეთი რამე თქვას, რასაც დანარჩენ დღეებში თავის თავში ახრჩობს, თუმცა მერე ზღვასავით უნდა დამშვიდდეს... დამშვიდდეს, მომდევნო ღელვამდე.

 

სამუშაო დღის ყველაზე სანუკვარი მომენტი შესვენებაა. სულ ორმოცდახუთი წუთი გრძელდება, მაგრამ ჩვენ მას მთის კევივით ვწელავთ და ვაგრძელებთ. ზარის დარეკვამდე, ჯერ კიდევ ათი-თხუტმეტი წუთით ადრე, ფანქარს და სახაზავს საზეიმოდ დაბლა ვდებთ - მის უდიდებულესობა შესვენებას ველოდებით, რომელიც ჩვეულებრივ, ზარის დარეკვაზე მოდის და ზარითვე მიდის. საშინლად არ მიყვარს ზარის ხმა - გეგონება ამ ქვეყნად საათი არ არსებობდეს. ზარი, ჩვენი შეფის მიგნებაა და ნება რომ მისცე, სამყაროში ყველაფერს ზარის დარეკვაზე მოაწყობდა - ზარზე დავიბადებოდით, ზარზე შევუღლდებოდით, ზარზე მოვიწყენდით, ცრემლებსაც ზარზე შევიმშრალებდით და მეუღლეებსაც კი ზარზე დავცილდებოდით... (ეს უკანასკნელი კი, მგონი ცუდი არ იქნებოდა - ვინ იცის, ახლა უკვე რამდენი წყვილია შეგროვილი და ზარის დარეკვას უცდის).

საათს დავცქერი, ათი-თხუთმეტი წუთიღა დარჩა. არმენი სიგარეტის კოლოფსა და ასანთს ჯიბიდან იღებს, ნახაზზე დებს - ის თავგამოდებული მწეველია, ჩვენს ოთახში ერთადერთი მამაკაცი, ხოლო ჩვენ მისი „ჰარემი“ - „წარუმატებელი მამაკაცის ნუგეში“. მერიც ეწევა, უყვარს, როცა ამას სასადილოში ან კრების დროს დემონსტრაციულად აკეთებს: „ქალებისთვის ხომ შეიძლება?“ - კითხულობს. ყოველთვის კარგი სიგარეტი აქვს, ერთხელ მეც შემომთავაზა, გავსინჯე, „სალემი“ იყო, მგონი, იმ სიგარეტის სახელი - ტკბილსურნელოვანი, სპეციალურად ქალებისთვის. მერი ახლა ცქმუტავს, სკამზე მოუსვენრად მოძრაობს, თითქოს ზღარბზე იჯდეს, თვალი კარისკენ უჭირავს. ვის ელოდება? არამუჰის ტყავის ძველი, გაცვეთილი ჩანთა უჯრის სიღრმიდან დღის სინათლეზე გამოაქვს. შესვენებაზე ბაზარში შესვლა უნდა მოასწროს, რომელიც ჩვენს საპროექტო სახელოსნოდან ძალიან ახლოს არის. არამუჰი კარგი გოგოა. „საღამოს ისევ სტუმარს ველოდებით, - წყნარად ჩამჩურჩულებს, - არ ვიცი, ვაზის ნედლი ფოთოლი თუ იქნება?“. ჰასმიკი და სედა ჩვენს მატერიკზე ახალმობინადრენნი არიან, ორი-სამი თვე იქნება რაც ჩვენთან მუშაობენ, თვითონაც არ იციან რას აკეთებენ, თუმცა მთელი დღე ნახაზებს უსხედან. ახლა მათ სარკე, ტუჩსაცხი, ფანქარი ამოუღიათ და თავიანთ ლამაზ ცხვირ-პირს ჩქარ-ჩქარა იწესრიგებენ. სედა კაშკაშა წითელ პომადას ისვამს. არადა, ამის აუცილებლობა სრულებით არ აქვს. არამის მაგიდა ჩემგან საკმაოდ შორს დგას, მაგრამ ვამჩნევ, რომ შეფარვით მაკვირდება. ჩვენ მას რენტგენ-არამს ვეძახით, ადამიანთა გუნება-განწყობილების ამოცნობის გასაოცარი სპეციალისტია. სამი-ოთხი დღეა ჩაძიებული მითვალთვალებს, ვიცი, დღესაც მეტყვის - „რა მოხდა? შენს თავს საერთოდ არ ჰგავხარ“. არადა, იქნებ სწორედ ახლა ვგავარ საკუთარ თავს? „არ მოდიხარ? - მეკითხება არამუჰი, ხდება ხოლმე, რომ ბაზარში ერთად მივდივართ, - ათასჯერ გავაფრთხილე ჩემი ძვირფასი მეუღლე: - თუ სტუმარს ეპატიჟები, ორი დღით ადრე მაინც მითხრი“. „არა, არ მოვდივარ, - ვეუბნები მე, თუმცა ვიცი, რომ სახლში არაფერი მაქვს, - ბიბლიოთეკაში უნდა შევიარო“. „კარგი იქნებოდა სახლში მოსული სტუმრებისთვისაც რომ თითო-თითო წიგნი მიგვეცა, წაიკითხავდნენ და წავიდოდნენ, - იცინის არამუჰი“. „კულინარიული წიგნის მიცემა შეიძლება, - მეც, ჩემი ჭკუით, ვითომდა ენავმახვილობ, - დაე, მოვიდნენ, სასურველი კერძები წაიკითხონ და დანაყრდნენ“.

და აი, სანატრელი ზარიც გაისმა. ყველა კარისკენ იჩქარის. არამი დიდხანს, კვლავ რაღაცნაირი იდუმალი მზერით მითვალთვალებს.

• ცვილის იაფფასიან თოჯინას დაემსგავსე, - მეუბნება, - ოჯახში სარკე არ გაქვთ?
• გვაქვს. ოთხი ცალი. ჩასახედი არაფერია.

მესამე სართულის საპირფარეშოში გავრბივარ. იქ უკვე ჩვენები ფუთფუთებენ - ზოგი ფეხსაცმელს, ზოგიც წინდას იზომავს. მერის ფეხზე (ლამაზი ფეხები აქვს „დასაწვავს“) წითელი, საუცხოო ფეხსაცმელი ჩაუცვამს, საზეიმოდ წინ და უკან დააბიჯებს და თან თვალი სარკისკენ უჭირავს.

• ქალს ასეთი ფეხსაცმელი რომ გეცვას, ფულიანი საყვარელი უნდა გყავდეს, - ამბობს და წკრიალა ხმით იცინის.

კარგი კბილები აქვს „დასაწვავს“. სარკესთან მივდივარ. სახეზე, მართლაც, ცვილის იაფასიანი თოჯინის ფერი მადევს, თმაც იგივე საზიზღარი თოჯინასავით მაქვს, ტუჩსაცხის კვალიც კი არსად ჩანს - ადამიანი იფიქრებს, რომ თითქოს ცოტა ხნის წინ ვიღაცისთვის საფუძვლიანად მეკოცნოს. „როგორც კინოში“ - იტყოდა აშოტიკი. სახის პუდრი არ მაქვს.

• პუდრი შეიძლება, ჰასმიკ?
• ოჰო, - ამბობს მერი, - ყოფილი ქალიშვილი ანუშიკი პაემანისთვის ემზადება. შეფმა დაგიძახა?..
• დამიძახა, - ჰასმიკის პუდრს სახეზე ჩქარ-ჩქარა ვისვამ, კარებს ვიჯახუნებ და დერეფანში გავდივარ. საუცხოო ფეხსაცმელია - ერთ ქალს ჩამოაქვს, მერის ნაცნობია, თავისი ფასი ალბათ ორმოცდაათი-სამოცი მაინც იქნება, ასად ყიდის, ლამის ჩემი ერთი თვის ხელფასია.

კედელთან მდგარი არამი სიგარეტის მუქლურჯ ბოლს ხარბად ექაჩება.

• მოწევ? - მეუბნება, - შენ მგონი შეფი გეძახდა. მადონამ გიკითხა.

მადონა ჩვენი მდივანია, საკმაოდ შეუხედავი გოგო. ესეც, შეფის პრინციპული მიდგომებიდან ერთ-ერთია: „მდივანი შეუხედავი უნდა გყავდეს, - ამბობს ის, - ყველა თვალსაზრისით ეს უსაფრთხოა - ცოლი არ ეჭვიანობს, მეგობრებს შენი არ შურთ და თავადაც მშვიდად მუშაობ“. მამაკაცისთვის, ალბათ, დიდ საფრთხეს წარმოადგენს, როცა კედელსმიღმა მუდმივად მომხიბვლელი ქალი ზის და ზარის ღილაკის თითოეულ დაჭერაზე ვალდებულია მასთან ოთახში შევიდეს. „მადონა“... ასე მას ჩვენ ხუმრობით ვეძახით, თორემ მისი ნამდვილი სახელი ლუსიკია. ეს რომ გაიგოს, ეწყინება. როგორც ღვიძლი ქალიშვილი, ისე უფრთხილდება შეფს.

• ერთადერთი რაც გაგვაჩნია, შესვენებაა, - ვეუბნები, - შეფი მოიცდის. ფსიქოლოგი უნდა გამოსულიყავი, არამ, ან მღვდელი, ცოდვების მიმტევებელი. პროფესია შეცდომით აირჩიე. გთხოვ შემეშვა, შენი ფსიქოანალიზისთვის იქნებ სხვა ბაჭია გენახა.
• მოწიე, - ამბობს არამი, - სახეზე ცოტა ფერზე მოსულხარ.
• გარეგნულად, - ვეუბნები და აუჩქარებელი, რაღაცნაირად დაბნეული ნაბიჯებით ვეცლები.

დღეს ბიბლიოთეკაში აღარ წავალ. აშოტიკს ტანკს დავპირდი, დიდი ხანია დავპირდი და დრო არ მქონდა, მაღაზიაში შემევლო. გუშინ საბავშვო ბაღიდან ერთი ტანკი ჩუმად წამოიღო, უხერხულია, დღეს აუცილებელად ვუყიდი. მისი ძვირფასი მამა კი, ვიცი, ტანკის მყიდველი არ არის.

არამი შესანიშნავი არქიტექტორია, ჩვენი შეფის სტუდენტობის მეგობარი, მაგრამ ერთმანეთი არ უყვართ. არამი მას დემონსტრაციულად შენობით ელაპარაკება. ასე ბევრს რატომ ეწევა არამი? და საერთოდ, რატომ ეწევიან მამაკაცები? მგონი მეც ფროიდი გავხდი. ძალიან კარგი, სამსახურის მერე მაღაზიაში შევივლი და ტანკს ვიყიდი.

აშოტიკთან ერთად მაღაზიაში შესვლა სახიფათოა - რომ მიუშვა, მთელ მაღაზიას ხელს მოხვევს და თან წამოიღებს. ქუსლების კაკუნით მადონა მიახლოვდება.

• ქალბატონო ანუშ, შეფი გეძახით. თქვენთვის არ უთქვამთ?
• მითხრეს, ქალიშვილო ლუსიკ.
• დღეს არ შეუსვენია, - ამოიოხრა ლუსიკმა, - საუზმე როგორც შევუტანე, ისევ ისე ხელუხლებელი უდგას მაგიდაზე.
• შენ თუ ისაუზმე?

ლუსიკი ენის ბორძიკით კიდევ რაღაცას მეუბნება, შემდეგ ბეჭედს მიჩვენებს, ალბათ ვერცხლისაა.

• ხომ კარგია? გუშინ ჩემი დაბადების დღე იყო.
• კარგია, - ვეუბნები მე. ალბათ ბიჭებიდან რომელიღაცამ აჩუქა, რამდენიმე დღე ბედნიერი ივლის გოგო. რაღაც ერთგვარი სიბრალულით ვუყურებ მადონას და ვფიქრობ - ვინმეს, თუნდაც ერთს მაინც შევბრალებოდი მეც.

ჩვენი შეფი საკმაოდ მექალთანეა. „მექალთანეს“ - ეს, ჩვენ ვეძახით, თორემ თავად უყვარს იმის თქმა, რომ „ქალის დიდი პატივისმცემელია“. „მამაკაცობის პირველი ნიშანი ქალის პატივისცემაა, - უყვარს ამის გამეორება, განსაკუთრებით, ჩვენს წვეულებებზე, როცა თანამშრომელი ქალებით გარშემორტყმულია და ცოტა ნასვამი, - ქალი, ღმერთის დაპროექტებული ყველაზე სრულყოფილი შენობაა, - მე თავადაც, დიდი სიამოვნებით დავაპროექტებდი ქალს“. „შენ ტიპურ პროექტს შექმნიდი, - მწარედ უკბინა არამმა, - ყოველი ქალი კი მხურვალე წარმოსახვის ინდივიდუალური პროექტის პირმშოა“. „წარმოსახვის? კარგად თქვი, - ვალში არ დარჩა შეფიც, - შენთვის ქალები მხოლოდ შენს წარმოსახვაში არსებობენ, ჩემი ქალები კი რეალურნი არიან, თუნდაც ტიპური პროექტით შექმნილნი“. ამ კაცზე რატომ ვარ გაღიზიანებული, არ ვიცი. როდესაც სამი-ოთხი წლის წინ სამსახურში მიღებდა, ოქროს მთებს დამპირდა. როცა აშოტიკი დაიბადა და იძულებული გავხდი მესამე კურსიდან გამოვსულიყავი, მითხრა, რომ საღამოს დასწრებულზე სწავლაში მომეხმარებოდა. არაფერი გამიკეთა. მართალია, სწავლის დასრულება როგორღაც  მაინც შევძელი, მაგრამ დღემდე იგივე გაცვეთილ სკამზე ვზივარ. არცერთ წესიერ პროექტში მონაწილეობა არ მიმიღია, მხოლოდ წვრილმან რამეებში და ტიპურ პროექტებში მრთავს, დავიღალე. სინათლე არ არის, მეჩვენება, რომ გრძელ და ბნელ დერეფანში მივდივარ, რომელსაც დასასრული არ აქვს და ყველაზე შორეულ ბოლოშიც კი სინათლე არ ჩანს.

შეფს მაგიდაზე ნახაზები გულმოდგინედ გაუშლია, მომეჩვენა, რომ რაღაცას გააფთრებით შლის და ხაზავს, მარცხენა ხელის თითებს შორის სიგარეტი ბოლავს.

• საფარიანო? - ამბობს, - ბოლოს და ბოლოს მოხვედი? - თავსაც კი არ სწევს მაღლა, - სანამ შენ საბავშვო ბაღის დაპროექტებას მორჩები, იქამდე იმ უბნის ყველა ბავშვი დაოჯახებას მოასწრებს. რისი იმედი გაქვს?

ის მე კი არ მელაპარაკება, თავისთვის ცხვირში დუდღუნებს - საუბრის დროს თანამოსაუბრეს უყურებენ მაინც, თვალებში თუ არა, მისი მიმართულებით მაინც ან დაჯდომას სთავაზობენ. ალბათ სხვა რამის გამოა უკმაყოფილო და განტვირთვის საგანი მე ვარ. მის ოთახში ათი ათასი სკამი დგას, მაგრამ მე კვლავ ფეხზე ვრჩები. ერთი ამ „ქალის დიდ პატივისმცემელს“ დამიხედეთ. ვიბნევი, მაგრამ ჩემში რაღაც გახელება იღვიძებს, საკმაოდ თავხედური ქცევით სკამს ჩემსკენ ვწევ და მის პირისპირ ვჯდები. მას მოსწონს, როცა ქალები ასე სხდებიან.

• მუნჯიც ხარ, საფარიანო? - ბოლოს და ბოლოს, ის თავის საბუთებს წყდება და ჩემი მიმართულებით იყურება, თუმცა კვლავ ზედ არ მიყურებს. ამისთვისაც მადლობელი ვარ. მის მზერაში, როდესაც რომელიმე ქალს უყურებს, ყოველთვის ხელებს ვხედავ, გრძელ, სველ თითებს, რომლებიც ქალს ჩქარ-ჩქარა და ნერვიულად აშიშვლებენ - ამჯერად ეს არ დამინახავს. ცივი და იქ არმყოფის მზერით იყურება. - ნახაზები, საბავშვო ბაღის ნახაზები სად არის? მხოლოდ შიდაკვანძები უნდა მოგერგო, წარმოსახვის დიდი აღმაფრენა არ სჭირდებოდა. - და კვლავ თავის წინადადებას იმეორებს, რომელიც ალბათ ძალიან მოეწონა, - სანამ მორჩები, ალბათ ყველა ბავშვი დაოჯახდება.
• და რამდენიმე მათგანი, ალბათ, გაყრასაც მოასწრებს, - რამდენადაც შესაძლებელია, შხამიანად ვპასუხობ მე. შეფს თვალებში გაკვირვების ნაპერწკლები უელავს:
• იქნებ პარიზიდან გაქვს მოწვევა? როდის მიემგზავრები? რას დააპროექტებ? - კომედი ფრანსეზის ახალ შენობას? ეს, ჩვენი საპროექტო სახელოსნოსთვის დიდი პატივი იქნება, წინააღმდეგი არ ვიქნები. როდის?..

მის თვალებში გაკვირვება მეტალის ელვარებას იძენს და ის უკვე პროკურორივით საუბრობს.

• თვის ბოლომდე გაძლევ ვადას, საფარიანო!

საფარიანო, საფარიანო.., თითქოს სახელი არ მქონდეს, მითუმეტეს, რომ ეს სულელური - „საფარიანი“, მეუღლის გვარია, ერთადერთი რამ, რაც დღემდე დიდსულოვნად მაჩუქა. თვალებიდან ნაპერწკლებს ვყრი და უცებ, არ ვიცი როგორ - ტირილს ვიწყებ. შეფი თითქოს მოლბა, თუ ეშინია? მგონია, რომ ახლა რაიმე თბილ სიტყვას მეტყვის, მანუგეშებს, ჩემი ცხოვრებით დაინტერესდება.

• მაშასადამე, თვის ბოლომდე, - უფრო მშვიდად, ყოველგვარი ნერვული შეტევების გარეშე, ზედმიწევნით გულგრილად მიმეორებს, - შეგიძლია წახვიდე.

მთლიანად დამსხვრეული ვარ, თითქოს ვიღაცას გავეწკეპლე, ვდგები, კარისკენ მივდივარ, ცრემლების მოწმენდაც კი მავიწყდება. ამ ადამიანისგან რა მინდა? - ჩემი საქმეა, უნდა გავაკეთო. მაგრამ ხომ მახსოვს, სამი-ოთხი წლის წინ სამსახურში როგორ მიმიღო? ნახევარი საათი, განუწყვეტლივ, თავის ვრცელ ოთახში ბოლთას სცემდა, მე ვიდექი, დამტკბარი ღიმილით მიდი-მოდიოდა, მსუბუქ კითხვებს მისვამდა, თავიდან ფეხებამდე მათვალიერებდა. თვალებში თითქოს იუპიტერები ესხდნენ, რომლებიც ყველა მხრიდან მინათებდნენ, შიგნიდანაც კი. ახლა ვხვდები, რომ ეს უსირცხვილო ჩემს აღნაგობას სწავლობდა. შემდეგ, ბოლოს და ბოლოს მანტოს გახდა შემომთავაზა, თავად გამხადა, აუჩქარებლად, შეფარული ალერსით, საზეიმო განწყობით წაიღო და კარადაში დაკიდა, გეგონება ღამე მასთან დასარჩენად მოვსულიყავი.

ნაბიჯებს აუჩარებლად სასადილოსკენ მივყავარ, სადაც ახლა ალბათ არავინაა, შესვენება დამთავრდა. ყავას ვიღებ, სიგარეტსაც, ქალბატონი სათენიკი ერთ კოლოფ „ახთამარს“ გაოცებული მაწვდის, უსიტყვოდ ვიხდი და კუთხის მაგიდასთან ვჯდები. ახლა ალბათ ჩემი ძვირფასი მეუღლე დივანზე გართხმული თავის მორიგ ფრანგულ რომანს კითხულობს. სახლში რომ მივალ, მოყოლასა და განსჯას დაიწყებს. შინაგანად თითქოს მიწისძვრა მეწყება. ჩემს წინ სარკეა, თავიდან ფეხებამდე ვჩანვარ. შესაბრალისი, უმწეო შესახედაობა მაქვს, მოწევა კი, უცებ, სასაცილოდ მეჩვენება. საკუთარი თავისთვის გვერდიდან რომ შემეხედა, სიცილი წამსკდებოდა - ერთი ამის ტანსაცმელსა და ვარცხნილობას დამიხედეთ, თან რომ ეწევა კიდეც... ოთხი თვეა სამსახურში ამ კაბით დავდივარ, დაუთოებაც კი მეზარება, დროც არ მაქვს, როდის?.. სამსახურში მიღების შემდეგ შეფმა რამდენჯერმე ორაზროვანი შემოთავაზება გამიკეთა, ერთხელ საღამოს დამიძახა, ვითომდა პროექტზე სამუშაოდ, არ წავედი. შემდეგ მას ჩემი არსებობა მგონი დაავიწყდა, თითქოს ცარცით დაწერილი სახელი ვყოფილიყავი, ისე წამშალა თავისი დაფიდან. ან იქნებ არც არანაირი უზნეობა არ ყოფილა მის შემოთავაზებაში? კაცი, როგორც თავად ამბობს, „ქალის დიდ პატივისმცემელია“ და სხვა არაფერი. რა მოხდა მერე, საღამოსაც შეიძლებოდა მასთან მისვლა, ხომ არ შემჭამდა? უცბად ვხვდები, რომ ჩემში ფუმფულა, შხამიანი გველი იკლაკნება და თავს მაღლა სწევს - მაშასადამე, ჩემი განვლილი ცოვრება შეცდომა იყო? ალბათ ამის მერე საჭიროა, სხვაგვარად ვიცხოვრო... არა, ყველაფერში ვაჰე საფარიანია დამნაშავე, ეს ფერად-ფერადი, ქაღალდის თოჯინა, რომელიც მხოლოდ სიტყვებითაა სავსე, სიტყვებით... თავზე ონკანი რომ ჰქონდეს და მოუშვა, მხოლოდ სიტყვები წამოუვა, სიტყვები... ღმერთო ჩემო! თავიდან, მეც ხომ სწორედ ამ სიტყვების გამო შევიყვარე? რა ლამაზი საუბრები გვქონდა! კიდიდან კიდემდე ვზომავდით ერევანს, კაფეებში, ბულვარებში... მაგრამ სიტყვებით ოჯახი არ შენდება, კაფეში ჭკვიანური საუბრების მერე თითოეული თავის ოჯახში მიდის, ახლა კი ჩვენ ორმა ოჯახი ოჯახს უნდა დავამსგავსოთ. იქნებ ვიჩქარე აშოტიკის ყოლა? სულელო, უნამუსო, ქუჩის ქალო - ვუყვირი საკუთარ თავს, აშოტიკს არ შეეხო! გეგონება სხვა ვარ, ვიღაც ქუჩის ქალი, რომელიც ჩემს შვილს თავს დაესხა და მე, ძველმა, ნამდვილმა ანუშიკმა დავინახე და უცებ ძუ ვეფხვივით გადავხტი საკუთარი ბოკვერის დასაცავად. ვაჰეს კი, ეჰ, ცხოვრების რა გაეგება? - სიტყვები, მხოლოდ სიტყვები. სკოლაში ყოველთვის თბილად ჩაცმული დადიოდა, წიგნებს კითხულობდა, ფრანგულად საუბრობს, ცოტა ინგლისურადაც, მაგრამ ცხოვრების ენის გასაგებად ყოველ ნაბიჯზე თარჯიმანი სჭირდება, გიდი ესაჭიროება, რომ ხელჩაკიდებული ატაროს. ზოგჯერ, უბრალოდ, მეცოდება კიდეც, გეგონება ჩემი მეორე შვილი იყოს, მაგრამ ის თავისი დედის შვილია - ერთი სახელმწიფოსგან იღებს პენსიას და მეორე კი ჩემი საცოდავი ხელფასით ცხოვრობს. და, ყოველ საღამოს, გვერდიგვერდ შეყუჟული დედა-შვილი პარიზული ცხოვრების უპირატესობებსა და ჩემს ნაკლოვანებებზე ჩურჩულებენ. ოჰ, როგორ მიყვარდა, როდესაც ჩემთვის ფრანგულად აპოლინერს კითხულობდა - სიტყვები არ მესმოდა, ის მითარგმნიდა, სიტყვათა მუსიკას კი თარგმანი არ სჭირდებოდა. გაქრა, ყველაფერი გაქრა, ფერადი ბურუსისგან ცხოვრება დაცარიელდა და სანაცვლოდ სარეცხით, დაღლილობით, ბუტბუტითა და უძილობით გაივსო. წელიწადზე მეტია, რაც ვაჰე აღარ მუშაობს. უმაღლესის დამთავრების შემდეგ, დიდი ხანია, ასე ვთქვათ, შესაფერის სამსახურს ეძებს. ბოლოს, როგორც იქნა, რომელიღაც სკოლაში მიიღეს - ნორქის მეხუთე მასივში, მაგრამ რომელი სკოლა იყო, ამის გაგება ვერ მოვასწარი. რამდენიმე თვე იარა, იბუტბუტა, უკმაყოფილებას გამოთქვამდა, ერთ დღესაც გამომიცხადა, რომ სამსახურს თავი დაანება - „ასოცდახუთი მანეთისთვის ღირდა რომ დღეში ოთხი საათი მეყეფა და ისიც, უცხო ენაზე?“.

შემდეგ მისაღები გამოცდებისთვის აბიტურიენტების მომზადება დაიწყო, შვიდი-რვა გოგონა სახლში დადიოდა - „ხისთავიანები არიან, - ერთი თვის თავზე განაცხადა, - ადამიანები კი არა, ასპროცენტიანი ვირები არიან, იმდენად მოსაბეზრებელია, რომ სიკვდილი მოგინდება. ჩემს გარეშეც, ფრანგულის ცოდნის გარეშეც სადაც უნდათ ყველგან მიიღებენ, ფულს გადაიხდიან და სიმ-სიმ გაიღე...“.

სასადილოში არამი შემოდის, უსიტყვოდ მიახლოვდება, ჩემს მაგიდასთან ჯდება და, რა თქმა უნდა, იმავე წამს სიგარეტს უკიდებს. შემდეგ ყავის მოსატანად დგება.

• მე უკვე დავლიე, არამ.
• ერთი ჭიქაც დალიე, მიწისძვრის წინააღმდეგ ყავა კარგია.
• რა მიწისძვრა?
• შენი, საკუთარი. სხვებს საკუთარი ავტომობილი ჰყავთ, შენ კი - საკუთარი მიწისძვრა.
• ცხრა ბალზე ვარ დაპროექტებული, გავუძლებ. მითუმეტეს, რომ სახლში ყოველდღე მსგავს რყევებში ვარ.- არამს ვითომ არც კი ესმის ჩემი ნათქვამი სახლის შესახებ - ყოჩაღ, საკმაოდ დელიკატური საქციელია.
• შეფი უგემურად ხომ არ მოიქცა?

არ ვპასუხობ, რადგან უცებ ვხვდები, რომ მინდა ყველაფრი მოვუყვე, მინდა ვიტირო, ვიღრიალო, მაგრამ ყავას მშვიდად ვიღებ და ვსვამ. იქნებ არამს ვუყვარვარ? ან იქნებ ისიც არ უყვართ ოჯახში?..

                                                          

*  *  *

• როგორც იქნა ქალბატონმა მოსვლა ინება.

დედამთილს კარი ბოლემდე არც კი გაუღია, მიუხედავად იმისა, რომ ხელები მძიმე ჩანთითა და აშოტიკის ტანკებით დაკავებული მაქვს.

• მოხვედი?, - მესმის ვაჰეს ხმა.
• ბავშვი ტირილით გასკდა, შენი მეუღლე კი სადილს ელოდება, - აგრძელებს დედამთილი.

სამსახურიდან სახლში ფეხით მოვედი. მარტო დარჩენა და ფიქრი მინდოდა. თვალწინ მერი მედგა, წითელი ფეხსაცმელით, შეფი კი, ალბათ რომელიმე მამაკაცს უფრო მეტი ყურადღებით შეხედავდა, ვიდრე დღეს მე მიყურებდა. ქუჩაში, ტროტუარზე ნელა მივაბიჯებდი, ადამიანებსა და თეატრის აფიშებს ვათვალიერებდი. დიდი ხანია ქუჩაში ასე თავისუფლად არ გამივლია, მუდმივად ქოშინით გადარბენაზე ვარ - სამსახური, საბავშვო ბაღი, მაღაზია, ბაზარი. დასაქოქი თოჯინასავით ვარ, რომელსაც ელემენტები დაუჯდა და ახალები არსადაა.

• შენი შვილიშვილია, მადამ, შეგეძლო თავად მიგეხედა, - ვპასუხობ, რამდენადაც შესაძლებელია მშვიდად, - და შვილიც გამოგეკვება, მგონი ჩემი შვილი არ არის.

დედამთილი გაკვირვებული მიყურებს - მან ჯერ არ იცის, რომ ჩემში მიწისძვრა იწყება, მაგრამ ქალური ინსტიქტით შეტაკებას თავს არიდებს და სამზარეულოში მიდის.

• ფოლკნერის „ხმაური და მძვინვარება“ თუ წაგიკითხავს?

ჩანთა, რომლის დადებაც სკამზე მინდოდა, ცოტაც დარჩა და მიმართულება არ შეიცვალა - ჩემი მეუღლის გენიალურ თავს რახუნით არ დაატყდა.

• რა ფოლკნერი, ბიჭო.

სასოწარკვეთილი მიყურებს. მის თვალებში გუწრფელი სინანული, სევდაც კია. განიარაღებული ვარ.

• ეჰ, ანუშიკ, ანუშიკ, უკან რჩები. აუცილებლად წაიკითხე, ახლა კი ვისადილოთ. ხორციელი საკვებიც აუცილებელია, მეტადრე ფოლკნერი რომ გაიგო, საშინლად რთული მწერალია.
• ადექი, ჭამე რაც გინდა, რაც არის. მე მშიერი არ ვარ, ბავშვს მივხედავ. დედაშენი სამზარეულოში გავიდა, თითოეული ჩვენგანი საკუთარი შვილით უნდა დაკავდეს.

აშოტიკს, ჰოი საოცრება, მშვიდად სძინავს. მის გვერდით, დაბალ სკამზე ვჯდები. ჩემი ცხოვრების ეს ერთი დღეც მორჩა - დაღამდა. „ხმაური და მძვინვარება“ ფოლკნერმა ჩვენი ოჯახის შესახებ დაწერა? - ჩვენს ოჯახში ხმაური ყოველთვის იყო, მძვინვარებას კი ყოველდღე ვყლაპავ, ზიზღით, როგორც ბავშვები - თევზის ქონს.

• მიუხედავად ამისა, მაინც წაიკითხე, - მესმის მეუღლის ხმა, - ბოლოს და ბოლოს, ბიბლიოთეკიდან წიგნები შენ გამოგაქვს, ერთ დღესაც გკითხავენ და შერცხვები.
• ის და წიგნი? - სამზარეულოდან შვილს დედა ეხმიანება, - მისი წაკითხული ბოლო წიგნი „უთავო მხედარია“.

ასეთ დამცირებებს მიჩვეული ვარ, მინდა, რომ დღესაც პასუხი არ გავცე, ისევ ჩავყლაპო, რომელიც ძალიან მწარე იქნება, მინდა, რომ დედა-შვილის ხმა აღარ მესმოდეს, მაგრამ ისინი თავიანთ საძულველ დუეტს კვლავ განაგრძობენ. ჩემს შიგნით უცაბედად ვიღაც კივის - და რატომ ყლაპავ? თავმოყვარეობა არ გაქვს? კედელი ხარ, საწერი მაგიდა თუ ფურცელი, რომ ზედ რასაც უნდათ იმას დაწერენ და წაშლიან? და უცაბედად ვღრიალებ, ალბათ სინამდვილეშიც ვღრიალებ, რადგან იქ, მეორე ოთახში მაშინვე მუნჯდებიან:

• ადამიანს რაც მხრებზე ადევს, ყველა თავი როდია, მადამ, დივანზე ჩვარივით განრთხმული, ყველა მამაკაცი როდია, ბატონო. - აშოტიკი იღვიძებს და ტირილს იწყებს. კარებში ვაჰეს ფიზიონომია იხატება.
• ხმაური და მძვინვარება, - იცინის, უტიფრობასაც საზღვარი აქვს, - ნამდვილად არ ისადილებ?
• რესტორნიდან მოვდივარ.

გაოგნებული მიყურებს, მერე რაღაცნაირად ჩაფიქრებული მშორდება. ცოტა ხანში სამზარეულოდან დანა-ჩანგლის ენერგიული ჩხარუნი და ფუსფუსი ისმის, დედამთილი ალბათ თავის დედისერთა ვაჟს მორიგ აღმზრდელობით ტრაქტატს უკითხავს. მალე ალბათ, როგორც თრობიდან გონზე მოსული, თავის ეგრეთ წოდებულ ინტელექტუალური ბურანიდან ჩემი მეუღლე გამოფხიზლდება და გაახსენდება, რომ მამაკაცია, ქალისა და მამაკაცის ურთიერთობებზე შესაბამის ციტატებს მოიმარჯვებს და ჩვენს ოჯახში მორიგი კინკლაობა დაიწყება - მრავალსერიანი, მოსაბეზრებელი კინოფილმი...

შინაგანი ტკივილისგან გული მწიწკნის, მეკუმშება, ალბათ ნამდვილად მიწისძვრა მიახლოვდება. მიწისძვრა? მე ვულკანს ვისურვებდი, რომ ერთიანად ამოფრქვეულიყო, ლავა გარეთ გადმოსულიყო და გავარვარებული ქვიშების მასას დედა-შვილად წოდებული ეს სადისტები წაელეკა. აშოტიკმა ძილი გააგრძელა, ვიხრები და ფერად-ფერად თითებს ფრთხილად ვუკოცნი - ფერად-ფერად იმიტომ, რომ ჩემი ფლომასტერები ისევ მოუნახავს, ვკოცნი და ჰოი საოცრება, გული მშვიდდება. და, აშოტიკმაც, როცა გაიზრდება, ერთ დღეს რომ მკითხოს - „დე, ფოლკნერი წაგიკითხავს?“, რა პასუხს გავცემ? არა, წაკითხვა ალბათ აუცილებელია.

სამი დღის წინ ჩვენთან სახლში მეუღლის მეგობრები იყვნენ მოსულნი - მისი მსგავსი ინტელექტუალური არაფრის მაქნისები. ასი ჭიქა ყავა დალიეს, სახლში რაც კი სიგარეტი იყო, ყველას ბოლო მოუღეს. ვითომდა მაღალ მატერიებზე საუბრობდნენ. ერთი მეორეს არ უსმენდა, ალბათ მათთვის საუბრის, საკუთარი ჭკუისა და წაკითხულ-გაგონილი სიტყვების დემონსტრირება უფრო მნიშვნელოვანია. მათგან, განსაკუთრებით ერთის ატანა არ მაქვს - ვიგენის, ფართო, ბრტყელი სახე აქვს, ხოლო თვალები და ცხვირი სახის ძალიან მცირე ნაწილზე აქვს თავმოყრილი, ერთი თხელი ბზარი აქვს - პირი და მის დაბლა ცხენის მსგავსი ნიკაპი, წვერით. აბა წვერის გარეშე თანამედროვე მამაკაცი როგორ იქნება? უცბ ვიგენმა, არც აცია, არც აცხელა და მე მომმართა:

• როგორ ფიქრობ, ანუშიკ, ეგზისტენციალიზმი არქიტექტურაში გამოყენებადია? როგორც სპეციალისტს, ისე გეკითხები.

გაოგნებულმა შევხედე სახეში, რომელიც დაჭმუჭნილ ვატმანის ქაღალდს მიუგავდა:

• ყავა მოგიტანო?

მეუღლემ გადაიხარხარა:

• ბრავო, ანუშიკ, და, ხელშეუხებელი მარაგებიდან ღვინო თუ დარჩა?
• დიახ, - მექანიკურად ვუპასუხე, - წითელი.
• ნახე? ვიგენ, ქალს ისეთი კითხვა უნდა დაუსვა, რომ პასუხი მაშინვე მონახოს. და რა შესანიშნავი პასუხია - წითელი ფერის, გაოფლილ ბოთლში. - შემდეგ მე მომიბრუნდა, - შენ ღვინო მოიტანე და საღამოს, დაძინებამდე, შენთვის გასაგებ ენაზე აგიხსნი, თუ რა მცენარეა ეს ეგზისტენციალიზმად წოდებული.
• დამარწმუნე, - უტიფრად ჩაიხითხითა ვიგენმა.
• შენც ისეთივე მცენარე ხარ, - ვუთხარი მეუღლეს, - უსარგებლო მცენარე, მაგალითად, როგორც ფიკუსი - ფართო, მწვანე ფოთლებით, მაგრამ უნაყოფო. მხოლოდ ჟანგბადს ანადგურებთ, კარგი ადამიანების წილ ჟანგბადს სუნთქავთ.
• მიიღე? - კვლავ ჩაიხითხითა ვიგენმა.
• აჰ, ანუშიკ, - საწყლად, ენის ბორძიკით ამოღერღა მეუღლემ, - შენ ხომ სარტრიც არ წაგიკითხავს.

შემეცოდა, ალბათ საჭირო არ იყო ფიკუსის მაგალითის მოყვანა, თანაც ამ  დაჭმუჭნილი ვატმანის თანდასწრებით.

აშოტიკს ტკბილად ეძინა, ნეტავი მას, ჯერჯერობით - „ნეტავი“, რადგან ყოველი მამა, შვილისთვის საამაყო უნდა იყოს, ჩემმა ვაჟმა კი, როცა გონში ჩავარდება რით უნდა იამაყოს? არამს დიდი ბიჭი ჰყავს, ერთხელ სახელოსნოში იყო მოსული, მწერალი უნდა რომ გამოვიდეს, აი, მისი მამა უნდა ყოფილიყო ვაჰე და მამა-შვილი ამ ბიბლიოთეკა-სახლში მშვიდად იცხოვრებდნენ, დივანზე გართხმულნი წიგნებს წაიკითხავდნენ, იმსჯელებდნენ და დაიძინებდნენ.

• მე მივდივარ, - სამზარეულოს კარებს ნახევრად ვაღებ და ვეუბნები, - ბავშვს გამოკვებავ, ინტელექტუალურო მამიკო, ფოლკნერსა და სარტრზე მოუყვები, აბა სხვა რაზე უნდა მოუყვე? ზღაპარიც კი არ ისწავლე.
• სად? - ორივეს ერთდროულად უკვირს.
• თეატრში, ახალი წარმოდგენაა.
• ძველები ყველა ნანახი გაქვს, ხო? - აღმოხდა დედამთილს.
• და ჩემი შარვალი ვინ უნდა გააუთოოს?
• შენმა ეგზისტენციალისტმა დედიკომ. ვიგენს დაუძახე და მის ბრტყელ სახეზე დააუთოვეთ, მარმარილოს დაფასავით რომ აქვს.

კარს ვიჯახუნებ და ქუჩაში გავდივარ, უცებ ვგრძნობ, რომ პირველად ვარ საკუთარი თავით კმაყოფილი. ერთ-ორ ასეთი გაკვეთილს თუ მიიღებენ, იქნებ რამე შეიცვალოს კიდეც? თეატრი, რა თქმა უნდა, უკვე გვიანია, ისიც არ ვიცი, რა წარმოდგენა თამაშდება ან ბოლოს როდის ვიყავი. იქნებ ჩვენებთან გამევლო? აზრი მებადება და მაშინვე კვდება - დედამ კიდევ ეთხელ უნდა იოხროს, იტიროს და იგივე მითხრას, რასაც ამ ბოლო დროს ყოველ ჯერზე მეუბნება - „თუ გინდა, ადექი და წამოდი“. პირველი სამი წელი სხვაგვარად მმოძღვრავდა: „მოითმინე, შენი ქმარია, ახალგაზრდაა, გამოუცდელი ბიჭია, ჩამოყალიბდება და საქმის პატრონი გახდება“. ვერ ჩამოყალიბდა, საქმის პატრონიც ვერ გახდა.

ფეხებს თავისით მივყავარ, აბოვიანის ქუჩაზე საპარიკმახეროს განათებულ შესასვლელთან ვჩერდები, რა სახელი შეურჩევიათ? - სილამაზის სახლი! ხომ არ შევიდე? ვიტრინაში ჩემს ანარეკლს ვხედავ - ერთი გასაწყლებული, პროვინციელი ქალი, რომელიც ქალაქში თითქოს პირველად ჩამოვიდა, ნამდვილი გიქორი... შიგნით თვალისმომჭრელი განათებაა, ოვალური, დიდი სარკეები, რომელთა წინ, სავარძლებში ჩაფლული ქალბატონები კოსმონავტებს ჰგვანან - მრგვალი, ფერად-ფერადი ჩაფხუტების ქვეშ მათი თმა იღებება, ნაზი და რბილი ხდება - საყვარელი მამაკაცის თითებისთვის სანატრელი. ერთის პროფილი ზედმიწევნით ნეფერტიტს მაგონებს - ალბათ თავადაც იცის და თვალებს არ ახამხამებს. ჩემი მეუღლე ახლა ალბათ ბოროტად ჩაიცინებდა და მეტყოდა - „საიდან იცი სახელი ნეფერტიტი? საკმაოდ რთული სახელია“. ქალის სახელი რთული უნდა იყოს, დიახ! ენა უნდა მოიტეხოთ, ვიდრე წარმოთქვამდეთ. თუ არა, აბა ჩემი რა სახელია? ანუშიკი! - კევივით რბილია და მაგიტომაც არის, რომ კბილებქვეშ მომიქციეთ. სახელს ვინღა დაეძებს? ყოველდღე ჩემს ცხოვრებას ღეჭავთ და ერთ დღესაც ალბათ სადისტური სიმშვიდით გადამაფურთხებთ.

• შეიძლება?
• მობრძანდით, - მეუბნება საშუალო ასაკი პარიკმახერი ქალი.

სარკეში ჩემს გამოსახულებას ვათვალიერებ. დედამთილი თმას ყოველთვე იღებავს, ყოველ დილით კი - თავზე დანჩენილი ობმოკიდებული თმის შვიდ-რვა ღერს საგულდაგულოდ ივარცხნის, უფრთხილდება. იქნებ ასეა სწორი?..

პარიკმახერი ქალი ჯერ თმას მვარცხნის, რომელიც მხრებზე ჩანჩქერივით მეღვრება.

• კარგი თმა გაქვთ, - მეუბნება.

ქალის თითები ჩემს თმასა და სახეზე დათამაშობენ - ნელ-ნელა გარდავიქმნები, მეჩვენება, რომ სარკე ოქროს ჩარჩოში ჩასმული ოვალური ტილოა და მასში მე ვიხატები - ფერებად, ხაზებად. რამდენიმე წუთში ჩემი თმა ღია ნაცრისფერი ხდება, მოვერცხლისფრო ელფერით, დიდი ხანია, რაც ამ ფერზე ვოცნებობდი. რა საოცრებაა პარიკმახერი ქალი - თითქოს ჩემს ყველა სურვილს ხვდება და ამ ჩემს საწყალ, ცარიელ და დაუცველ თავს ღერა-ღერა მისწორებს, მილამაზებს. თმას ძნასავით ჰკრავს, ზევით სწევს და მეც ერთბაშად ვიცვლები - ღამე ასე როგორ უნდა დავიძინო? ახლა ვიცი, რომ დედა-შვილი ტელევიზორის წინ სხედან, აშოტიკთან ერთად მულტფილმს უყურებენ და წერტილ-წერტილ ჩემს საბრალდებო დასკვნას აფორმებენ. პროკურორი, რა თქმა უნდა, დედამთილია. ვაჰე, ჩემი არყოფნის დროს, ჩემს დაცვას ცდილობს, ერთხელ მათი ფარული საუბარი მოვისმინე. როცა დედამისი სახლში არ არის (მას თავისი ცალკე ბინა აქვს - მეზობელ სადარბაზოში), ვაჰეს ადგილზე თითქოს სხვა იყოს - ნაზი და მზრუნველი ხდება, სამზარეულოში მიდი-მოდის: „რით დაგეხმარო?“, მისთვის ნაცნობ თემებზე მშვიდად და ადამიანურად საუბრობს, მაგრამ როგორც კი დედამისი გამოჩნდება, იცვლება, ნიღბის ქვეშ იყუჟება. აშოტიკი ახლა ალბათ ეკრანზე ნანახი გაქცეული კურდღლით გახარებული და აღფრთოვანებულია და არ იცი, რომ მის ნალოლიავებ მამას იმ კურდღლის გამბედაობაც არ გააჩნია, რომ თავი, ჩვენი ცხოვრება და სიყვარული დაიცვას, თუკი ეს სიყვარული ოდესმე მართლა არსებობდა.

დილით გარგარისფერ კაბას ჩავიცვამ, თვალებს შევიღებავ, ჩემი ერთადერთი სამკაულით მოვირთვები - ზურმუხტის საყურეებით, სახელოსნოში საზეიმოდ გამოწყობილი, ცოტა დაგვიანებით მივალ. დაე, ქალიშვილი მერი („ქალიშვილი?“) გაოცებისგან გასკდეს, დაე, არამმა ზედიზედ მოწიოს, ვიცი, ათი-თხუთმეტი წუთის მერე შეფი დამიძახებს და ეს შეხვედრა, წინას მსგავსი არ იქნება.

• ვერცხლისფერი მანიკიურიც თუ შეიძლება?..
• რა მოგივიდათ?

სარკეში დახატულ ქალს წამწამებზე ცრემლები ჰკიდია - მსხვილი, საყურეების მსგავსი და ეს ქალი მე ვარ. მე ხვალ სულ სხვა ვიქნები - ლამაზი, გაპრანჭული, ხელმისაწვდომი... მაგრამ რატომ ვტირი?

• თავს ცუდად ხომ არ გრძნობთ?
• შესანიშნავად ვგრძნობ თავს, ქალბატონო.

პარიკმახერი ქალი ჩემზე ათი წლით უფროსი ძლივს თუ იქნება, მაგრამ ახლა იგი დედის თვალებით მიყურებს, ჩვენი პირველი კლასის მასწავლებლის - ამხანაგ არუსის თვალებით. უცებ სირცხვილს ვგრძნობ ჩემში მოფუთფუთე შეთქმული აზრებისა და სურვილების, ჩემი ნახევრადშიშველი, სწორი მუხლების გამო, რომელსაც ვაპირებ, რომ ხვალ მთელ ქვეყანას ვაჩვენო და პირველ რიგში - შეფს.

• არა უშავს, - ვეუბნები პარიკმახერ ქალს, - მინდა, რომ ხვალ ლამაზი ვიყო, ეს აუცილებელია, რა ვიცი, სიგიჟეა ალბათ.

ქალს მშვიდად ეღიმება. თვალებს დიდი სიფრთხილით ვიღებავ, ღაწვებიდან ცრემლების იისფერ კვალს ვშლი, ტუჩებზე ხასხასა წითლ პომადას ვისვამ და მანიკიურის წასასმელად ხელებს ვუწვდი.

 

* * *

• ვაა, ჩემი დედიკო დედოფალია! - ტაში შემოჰკრა აშოტიკმა.
• ქრისტეს გამოცხადებაა - იგესლება დედამთილი - ის ჯერ თავის სახლში არ წასულა. ვაჰე კი ყურადღებით მიყურებს. შემდეგ მეკითხება:
• რა სპექტაკლი იყო?
• „მეფე ლირი“. შესანიშნავად იძახის კორდელია - „მე თქვენ მიყვარხართ, მამა, როგორც ჩემი ვალია, - არც მეტი და არც ნაკლები“.
• მართალია, კორდელიას სიტყვებია, - გულწრფელი გაკვირვებით აფიქსირებს მეუღლე.
• ახალი თარგმანით თამაშობდნენ. მე მგონია რომ მასეჰიანისთვის შექსპირი უფრო ახლობელი და მშობლიურია.
• ის არანაირ თეატრში არ ყოფილა, ვერ ხედავ, როგორ მორთულ-მოკაზმულა? როდის მოასწრო ნეტა? - ერთვება დედამთილი.
• საინტერესო წარმოდგენა იყო, - განვაგრძობ მე, - გირჩევდი გენახა. - ირგვლივ ვიყურები, ეს სახლი კი არა, ბიბლიოთეკაა, ყველგან წიგნები, გაზეთები და ჟურნალებია. - ფინალი, განსაკუთრებით კარგად იყო გადაწყვეტილი. მეუღლე გაკვირვებისგან გაქვავებულია, მე ბოლო დარტყმას ვაყენებ. - მეტად წიგნებს აღარ მოგიტან, ბილეთი თავად იქონიე, კითხვარის შევსებისას კი ერთი პუნქტია - სად მუშაობთ? აუცილებლად შეავსე.

ვაჰე მთლიანად პარალიზებულია, ოთახიდან გადის.: - წავალ, ცოტა ჰაერს ჩავისუნთქავ, - ეუბნება დედამისს.

უმაქნისო, არარაობავ, შენს საფლავზე რა უნდა დაწერონ? მოვიდა, წაიკითხა, წავიდა?.. რატომ წაიკითხა? ვისთვის ან რისთვი? ჩემთვის ნაცნობ ყველა მომწამვლელ, მწარე სიტყვას რეანიმირებას ვუკეთებ და წარმოსახვით, მიმავალ მეუღლეს უკნიდან ქოქოლასავით ვაყრი. გაცოფებული და სასოწარკვეთილი ვარ, მან ჩემთვის საძულველი გახადა ის წიგნებიც კი, რომლებსაც სიამოვნებით ვკითხულობდი, მათ არაფერი დაუშავებიათ. ალბათ ამიტომაც იყო, რომ წაკითხვას თავი დავანებე - იმის გაკეთება აღარ მინდოდა, რასაც ის აკეთებდა. თავაშვებული სიბოროტის ამ წუთებში, საიდან სად, უცბად ზედმეტად ცხადად, ჩვენი გაცნობის პირველი დღეები მახსენდება, რაღაც - თბილი და რბილი,  ყელში მაწვება. არა, არ დავნებდები, დაე მოგონებათა ფუტკრები ერთიანად ამოწყდნენ, რომლებსაც ჩემს ცხოვრებაში თაფლის მაგივრად საწამლავი უკეთებიათ. ჩემი წარსული მკვდარი, ცარიელი სკაა, რომელშიც არცერთი წვეთი თაფლი აღარ დარჩენილა.

წავალ, გარგარისფერ კაბას მოვიზომავ.

ჩვენი სარკე პატარაა, მაგრამ ჩემს თავს მუხლებამდე მაინც ვხედავ. ღამე როდის გავა? შეფი, რომლის სახელი, გვარი, მამის სახელი უეცრად მახსენდება -ართურ არმენაკის ძე  არაქელიანი, დაბნეულობისგან ხვალ ალბათ საშლელს შეჭამს, მომენტალურად თავისი ქაღალდებიდან გამოძვრება და დასაჯდომად თავის სავარძელს შემომთავაზებს, მე კი ურცხვად ვკითხავ - რა იყო, ართურ?.. მაგრამ რა მატირებს, არ ვიცი - ეს, ალბათ მყიფე და მიმნდომი ანუშიკის უკანასკნელი ცრემლებია. რა მოხდა მერე - ადამიანი კვდება და რატომ არ შეიძლება რომ სიყვარული მოკვდეს? და როგორც ადამიანის, ნუთუ სიყვარულის სიკვდილიც ისეთივე ბუნებრივი არ არის? სარკის კვადრატიდან ლამაზი და კატეგორიული ქალი მიცქერის, რომელიც საჭიროა, ჯერ კარგად გავიცნო:

• გამარჯობა, ქალბატონო ანუშ.

 

* * *

უკვე მესამე დღეა, რაც აშოტიკი ჩვენს სახლშია. ჩვენს, ანუ - დედაჩემის სახლში. დღეს ჩემი ტანსაცმელი ჩავალაგე და ახლა სულელური ჩემოდნით ხელში, ბაკა-ბუკით მივუყვები გზას. მძიმე არ არის. ხვალ იმ რამდენიმე ხის ნაკეთობასა და წიგნსაც გადავიტან, რომლებიც მე მერგება. როდესაც წიგნებს ვალაგებდი, ვნახე რამდენი წიგნი იყო ჩაკეცილი რომელიღაც გვერდზე, შიგნით ფურცელი იდო - წაკითხვა დავიწყე და არ დავამთავრე, შევარჩიე, რომ წამეკითხა და აღარ წავიკითხე. გაუცხოებული ახლობლებივით იყვნენ ეს წიგნები და ჩემს გამო შეწუხებულნი ჩანდნენ...

ასე, სულ რაღაც სამი-ოთხი საათი დამჭირდა, რომ ჩემი ხუთი წლის ბიოგრაფია ჩამელაგებინა. და, აი ტაქსიც, ხელის აწევაც რომ არ სჭირდება, ისე აჩერებს... „საით წავიდეთ, ქალბატონო?“. რა მოხდა მერე, წავიდეთ.

ამ სამ დღეში ბევრი რამ გავიგე. შეფის დაძახებას აღარ დაველოდე, მადონასაც კი არ ვთხოვე, რომ გაეფრთხილებინა - გუშინ დაუკითხავად შევედი. „ართურ არმენაკოვიჩ, - ვუთხარი, - პროექტს ერთ თვეში ძნელად თუ მოვასწრებ, კარგი იქნება, დამეხმაროთ“. შეფმა შემომხედა - თავიდან გაოცდა, შემდეგ ყურადღებით დამაკვირდა, მზერა ნელ-ნელა მოულბა, გაუნაზდა: „ანუშიკ? - რამდენი წელია მას ჩემთვის ანუშიკი არ დაუძახია, - რომელი პროექტი? ჰოო, საბავშვო ბაღი? მოიცდიან, ბავშვები მომთმენნი არიან“. თვალებში ვუყურებდი, დაჟინებული, თავდაჯერებული და უკვე შემეძლო მეთქვა - რა იყო, ართურ? მაგრამ თავი შევიკავე - არა უშავს, მაგის დროც მოვა. იმ წუთებში გულში რაღაც ყრუ დარდს ვგრძნობდი, რომელიც სახსრის ტკივილივით მტეხდა. „ალბათ შვებულებას ავიღებ, - ვამბობ, - დასვენება მინდა, თუ, რა თქმა უნდა, ნებას დამრთავთ“. „საით ფიქრობ წასვლას?“. „არ ვიცი, ალბათ ზღვაზე“. „მაშასადამე, წახვალ, დაბრუნდები და შენს პროექტს მერე მივხედავთ. ორი წელია მეც არ დამისვენია“. იმ მომენტში შემეძლო მეთქვა - იქნებ შენც წამოსულიყავი ზღვაზე? მაგრამ ჩემში ჯერ კიდევ ის შორეული ანუშიკი ცხოვრობდა და შეშინებული ფეხზე წამოვდექი. ისიც მაშინვე წამოდგა და კარამდე მიმაცილა - „ხანდახან შემომიარე, - მითხრა, - და სავალდებულო არ არის საქმის გამო. სრულებითაც არ არის სავალდებულო“.

დღეს, სამუშაო დღის ბოლოს მან თავად დამიძახა, ვისაუბრეთ, ყავით გამიმასპინძლდა. სახელოსნოს ქალებს, მითუმეტეს მერის, ამ დღეებში თვალები უბრალოდ გაუფართოვდათ. „საყვარელი გაიჩინა, - ვიცი, რომ „ქალიშვილი“ მერი თავისივე მოგონილ ტყუილს დიდი ხანია ატრიალებს - მისი საყურეები ნახეთ? საყვარელი ვაჭრობის ტუზებიდან ეყოლება“. ამ ჩურჩულებს არ უარვყოფ.

...მაშასადამე, დღეს ჩემს სახლში ბოლოჯერ შევედი. ბოლოჯერ? ვინ იცის, ჩემი ნერვები ამ როლში ყოფნას როდემდე გაუძლებს. სახლში რომ შევედი, ვაჰე ფანჯარასთან იჯდა და თავის თავს ჭადრაკს ეთამაშებოდა. ჩემში, წამიერად, იმ ძველმა ანუშიკმა გაიღვიძა და მას, როგორც ძალიან ახლობელს, ისე შეხედა, ქალბატონმა ანუშმა კი - ცივად და გულგრილად. „შეიძლება ჩემი წიგნები ავიღო? - ვეკითხები, - ბევრი არაა, რამდენიმე ცალია, რომელთა წაკითხვაც დავიწყე და ვერ დავასრულე, ალბათ უკვე შევძლებ მათ წაკითხვას“. „რაც გინდა აიღე, - მითხრა და კეთილი, დაუცველი თვალებით მომაჩერდა, - იცი? მე ალბათ მუშაობას დავიწყებ. სკოლაში მთავაზობენ, დიდი ხანია მთავაზობენ, დამავიწყდა შენთვის მეთქვა“. „უნდა დაიწყო, - ვუთხარი, - რა თქმა უნდა, უნდა დაიწყო“. როდესაც ტანსაცმელი ჩავალაგე, წიგნები გადმოვალაგე და შევკარი, დედამთილი შემოვიდა, გამანადგურებელი მზერით გამზომა, თავის ვაჟიშვილს შეხედა და ფურცელი და ფანქარი გამომიწოდა:

„დაწერე, რომ ჩვენს მიმართ არანაირი პრეტენზია არ გაქვს, ბინას კი ამ ორ დღეში გავაქირავებთ“. „დედა, - ჩარევას ეცადა ვაჰე, - ამის აუცილებლობა არის რო?..“. „გაჩუმდი, მან ცხოვრება დაგინგრია, ალბათ სიკეთის გადახდა ეს ყოფილა“. ფანქარი მექანიკურად გამოვართვი და ფურცელზე რაღაც დავჯღაპნე. აიღო, სათვალე გაიკეთა, ისეთი პედანტური მონდომებით დაიწყო წაკითხვა, რომ გეგონება ურარტულ ლურსმულ დამწერლობას შიფრავდა და შემდეგ განაცხადა - „ჩვენი არქიტექტორის ხელნაწერს უყურეთ ერთი, სიტყვა „პრეტენზია“-ში კი ასო შეცდომით დაუწერია. მე ამ ნაცნობ, ძალიან კარგად ნაცნობ ასაკოვან ქალს ისე შევხედე, როგორც მწველ, უკიდეგანო უდაბნოს, რომელსაც ბოლოს და ბოლოს თვითმფრინავით ვშორდებოდი. მას, რომ თუნდაც ერთი თბილი სიტყვა მოენახა, ალბათ მაშინვე გავლღვებოდი, ალბათ ჩემში ის ძველი ანუშიკი გაიღვიძებდა და გარეთ გადმოიფრქვეოდა, ჩემოდანს ადგილზევე გავხსნიდი, წიგნების შეკვრასაც დავშლიდი, ვაჰესთან მივიდოდი, თმასა და ჭადრაკს ავუშლიდი, ფეხსაცმელს გამოვიცვლიდი და სამზარეულოში ყავის მოსადუღებლად გავიქცეოდი. რა კარგია, რომ დედამთილმა ის ერთი სიტყვა ვერ მონახა. „რამ გაგაოგნა? - მიუბრუნდა ვაჰეს, - მოილაპარაკეთ, შეთანხმდით, რომელ დღეებში ნახავ ხოლმე შვილს. ეხლავე მოილაპარაკეთ, ხომ იცი, რომ მაგათ სახლში ტელეფონიც არ აქვთ“. ვაჰემ კი, არ ვიცი რა ხდებოდა მასში, საცოდავად შემომხედა, მერე დედამისს შეხედა, ფურცელი გამოართვა, დიდხანს უყურა და უთქმელი სევდით ამოთქვა: „შეცდომა არ არის, დედა, ნამდვილად არ არის, უბრალოდ ანუშიკი, როგორც ყოველთვის, ჯ ასოს ჩ-ს მსგავსად წერს“.

 

* * *

ვხედავ, მძღოლი ეშმაკურად გზას როგორ წელავს, მანქანა საკმაოდ ზანტად მიდის, მრიცხველიც არ ჩაურთავს, ვიცი, ფულს არ აიღებს. ვხედავ, პატარა სარკეში ფარულად როგორ მაკვირდება, მათვალიერებს. რა მიამიტები, დიდი ბავშვებივით არიან ეს მამაკაცები. მეც, დრო და დრო სარკეში ვიყურები, თმას ვისწორებ, ტუჩსაცხს ვიმატებ - ალბათ უფრო მკრთალი წითელი უნდა წავისვა.

ჩემს გასაცილებლად ვაჰე გარეთ გამოვიდა, თუმცა არცერთი სიტყვა არ უთქვამს - არც ნახვამდის, არც კარგად იყავი.

არც ნახვამდის, არც კარგად იყავი.

მანქანას ჩემი სახლიდან ჩვენს სახლში მივყავარ. არ ვიცი, ცოტა ხანში მანქანიდან ვინ გადმოვა: ანუშიკი? თუ ნაცემი, გაბოროტებული და იქნებ ცოტათი მაინც დაბრძენებული ქალბატონი ანუში? არ ვიცი...

 

1978 წელი.