რუბენ ჰოვსეფიანი, ცნობილი სომეხი მწერალი, პროზაიკოსი, დრამატურგი და მთარგმნელი
სოფლიდან შემატყობინეს, რომ მარიამ ბებო გარდაიცვალა. სიკვდილის წინასწარი წინათგრძნობით გარდაიცვალა. საღამოს დაიბანა, პატარძლობისდროინდელი თეთრი პერანგი ჩაიცვა, შვილიშვილებს, მეზობლებსა და შვილთაშვილებს დაემშვიდობა, ლოგინში დაწვა, ვითომ დასაძინებლად, მაგრამ გარდაიცვალა. ის, ალბათ, ასი წლის იყო, ან იქნებ უფრო მეტის, მისი ასაკი დაზუსტებით არავინ იცოდა. არ ვიცი, რომელი წლიდან მოყოლებული, ასაკი აღარ ეტყობოდა, განვლილი წლები აღარ ემატებოდა. ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის მარიამ ბებო ბოლო წლებში იმავე ასაკის იყო, რამდენისაც იყო იმ დროს, როცა ჩვენ, დღეს უკვე ზრდასრული მამაკაცები, გიჟი თიკნებივით სოფლის ბოსტნებს ფეხქვეშ ვთელავდით, ხის ხმლებით კომბოსტოებს თავებს ვაჭრიდით, ახლადგაშენებულ ტყეში რობინ ჰუდისეულ წვეულებას ვმართავდით, ჩვენს მიწისქვეშა „ბუნკერში“ ყველაზე ნამდვილ სამხედრო თათბირებს ვაწყობდით და დონ კიხოტებად ქცეული თითოეული ჩვენგანი, ყოფილი სასაკლაოს შენობის ნახევრად დანგრეულ კედლებზე ვილაშქრებდით.
ჩვენ ველური ბავშვები ვიყავით, რომლებსაც ბოსტნებიდან, ეზოებიდან და ახალადგაშენებული ტყიდან დევნიდნენ. ყველას ერთად კი, შეთანხმებულივით, ჩვენიდან სიგიჟის გამოდევნა და ჩვენი მოშინაურება უნდოდა, როგორც, ალბათ, გიჟ თიკნებს აშინაურებენ ხოლმე.
ჩვენი ერთადერთი დამცველი მარიამ ბებო იყო. ის ჩვენს სიგიჟეებს ისე იღებდა, როგორც ხეების ყვავილობას, ღრუბლების ხმაურს, ნაკადულის ჩუხჩუხს, დედა კრუხისთვის ჩაწყობილი კვერცხების გამოჩეკას...
ის იმ ბედნიერი ადამიანებიდან იყო, ვინც თავის სიცოცხლეშივე უკვე ლეგენდებით მოცული დაიარებოდა. ამბობდნენ, ჯადოსნობით არის დაკავებული, ჯადოქარიაო.
მას გველის ნაკბენისა და სხვადასხვა ავადმყოფობების განკურნება შეეძლო, იცოდა,
სად იზრდებოდა ესა თუ ის ბალახი, ყვავილი, როდის მოვიდოდა თოვლი, წვიმა, რომელი წელი იქნებოდა გვალვიანი, რომელი ადამიანია ბოროტი, რომელი – კეთილი...
მისი ძროხა უბანში ყველაზე მეტს იწველიდა, მისი ქათმები ყველაზე მსხვილ კვერცხებს დებდნენ და მის ბაღში ყველაზე ტკბილი ხილი მწიფდებოდა.
ასე იყო, მაგრამ ჯადოქარი არ ყოფილა. ის დიდი და ბრძენი ქალი იყო. ძროხასთან, ქათმებთან და ხეებთანაც კი ისე იქცეოდა, როგორც ჩვენთან.
მან იცოდა ბუნება, იცოდა ცხოვრება. მან იცოდა, რომ თუ ჭაობიანში წურბელის მონადირება გინდა, მაშინ თითი უნდა გაიჭრა, რომ სისხლის სუნზე ახლოს მოვიდნენ. ადამიანები კი ფიქრობდნენ, რომ ის წურბელებს აჯადოებდა. არ ვიცი რატომ, მაგრამ მის ირგვლივ მოარული ლეგენდებიდან, ჩვენ მხოლოდ ერთის გვჯეროდა. მარიამ ბებო სარდაფში თავის კიდობანს ყოველთვის ჩაკეტილს ინახავდა, რომელშიც, ამ ლეგენდის თანახმად, ურიცხვი განძი იყო.ჩვენ ამის, ალბათ, იმ მიზეზით გვჯეროდა, რომ ჩვენს მეგობარს – მარიამ ბებოს შვილიშვილსაც ასევე სჯეროდა ამ განძის არსებობა. მას ჩვენთვის დეტალურად ჰქონდა აღწერილი კიდობნის ზომები, ფერი, ბოქლომის ფორმა, სიდიდე და იდუმალი გასაღები, რომელსაც ბებია ყოველთვის ჯაჭვით გულზე ჩამოკიდებულს, როგორც ჯვარს, ისე ატარებდა. კიდობანი ჩვენს წარმოსახვას აგიზგიზებდა...
დაკრძალვის მეორე დღეს, როდესაც ქალაქში დასაბრუნებლად ვემზადებოდი, ჩემმა მეგობარმა – მარიამ ბებოს შვილიშვილმა, თავიანთ სარდაფში ჩამიყვანა.
– გახსოვს? – მითხრა, – სოფელში ბებიას განძზე რომ ლაპარაკობდნენ.
– მახსოვს, – ვუთხარი მე.
მეგობარმა ის მითიური კიდობანი, ბებიის გულიდან ახსნილი ჯაჭვიანი გასაღები და ვებერთელა ბოქლომი მაჩვენა.
კიდობანში მარიამ ბებოს ტანსაცმელი და მხოლოდ ერთი სამკუთხა კონვერტი იყო, კონვერტში კი – ფრონტიდან შინმოუსვლელი შვილის უკანასკნელი წერილი და გამხმარი
ფოთოლი.
ის წერილიც კი არ იყო, არამედ, საჩქაროდ დაწერილი ორი ხაზი:
„მაპატიე, დედა, ყვავილი ვერ ვნახე. სასწაულით გადარჩენილი, მხოლოდ ერთი მარტოხელა არყის ხეა, რომლის ფოთოლსაც შენ გიგზავნი“.
მე და მეგობარმა კონვერტში ისევ ფრთხილად ჩავდეთ მარიამ ბებოს განძი.
სომხურიდან თარგმნა გელა გელაშვილმა